Nhìn hình thức của tập truyện mini Chuyện làng trên mạng, ta tưởng như tác giả Phạm Ngọc Hiền viết với phong thái ung dung, đủng đỉnh, dí dỏm. Nhưng nếu nghiền ngẫm kỹ mỗi câu chuyện thì ta bắt gặp nhiều vấn đề rất đáng trăn trở đang diễn ra hàng ngày.

Bìa tập truyện mini Chuyện làng trên mạng (NXB Tổng Hợp, 2023). Ảnh: LÊ NGUYỄN I PHA

Ngay từ cách đặt nhan đề tập sách, tác giả đã khơi gợi nhiều liên tưởng thú vị. Làng truyền thống là nơi lưu giữ những phong tục, nếp sống sinh hoạt, gắn bó giữa người với người. Tuy nhiên, “chuyện làng” ở đây lại mang tính hiện đại bởi xuất hiện trên mạng, với những cư dân ảo, kết nối lỏng lẻo. Ghép 193 truyện trong tập, ta sẽ có bức tranh khá đa dạng về cuộc sống. Đúng như lời giới thiệu ở bìa sau cuốn sách: “Chuyện làng trên mạng gồm những truyện mini có tính ẩn dụ. Mỗi truyện là một thông điệp, thể hiện các triết lý đa chiều về cuộc sống. Ta có thể bắt gặp ở đây những câu chuyện đáng suy ngẫm từ quê ra phố, trong và ngoài nước, xưa và nay, những vấn đề từng gây tranh luận trên mạng xã hội…”.

Truyện Âu cũng là kiếp người gợi lên sự suy tư về những kiếp người trong biển nhân sinh xô bồ, qua đây ta rút ra bài học: Không nên vội vã phán xét cuộc sống của người khác. Con trâu ăn sợ con trâu buộc mượn chuyện loài trâu để nói về thói đố kỵ của loài người. Trong tập sách, ta gặp nhiều tiêu đề lấy ý từ những câu tục ngữ và khẩu ngữ quen thuộc trong dân gian: Cá lớn nuốt cá bé, Chim trong lồng, Dây mơ rễ má, Lời chào cao hơn mâm cỗ, Ném đá giấu tay…

Nhân vật của truyện mini cũng rất ít. Trong tập Chuyện làng trên mạng, nhiều truyện chỉ có một nhân vật: Con vượn tiến hóa, Đại bàng trên non cao, Lấy chồng Hàn Quốc, Tuần sau sẽ rõ… Tác giả thường mượn chuyện loài vật để nói chuyện loài người. Thế giới loài vật ở đây cũng có đủ mùi vị chua chát, đau thương, hài hước, dí dỏm: Cọp thọt chân ăn gì?, Cọp không giết đồng loại, Con vẹt ba hoa, Lớp học trong rừng, Sai lầm của chó, Số phận hai con chó, Sư tử và voi, Truyện cổ tích có thật không?… Mỗi truyện mang một thông điệp sống. Nhiều truyện viết về đợt dịch COVID, có liên quan tới loài vật. Phong tỏa chuột kể về một con chuột bị đói nhiều ngày nhưng vẫn không dám bò ra khỏi sợi dây giăng. Con vẹt răn đe nó: “Côn trùng không phải là thực phẩm thiết yếu. Cậu sẽ bị phạt 3 triệu đồng và bị chụp hình đăng báo mạng để 100 năm sau con cháu vẫn còn nhìn thấy cái mặt chuột xấu xí đấy. Hãy coi trọng danh dự hơn miếng ăn”. Tác phẩm này rất tiêu biểu cho thể loại truyện phúng dụ mini.

Để có những truyện mini hay, tác giả phải chắt lọc, dồn nén, đẩy lên tới mức bùng nổ. Nhìn hình thức của Chuyện làng trên mạng, ta tưởng như tác giả Phạm Ngọc Hiền viết với phong thái ung dung, đủng đỉnh, dí dỏm. Nhưng nếu nghiền ngẫm kỹ mỗi câu chuyện thì ta bắt gặp nhiều vấn đề rất đáng trăn trở đang diễn ra hàng ngày. Điều đó cho thấy, tác giả có sự quan sát tỉ mỉ, suy tư trăn trở từng sự việc, hiện tượng, để rồi đúc kết thành từng mẩu chuyện nhỏ về hình thức nhưng có sức hàm chứa lớn về nội dung tư tưởng.

LÊ NGUYỄN I PHA