Một đời mẹ làm nông dân. Nông dân mùa đông thường rảnh nhưng riêng mẹ không như vậy. Mùa nào việc nấy, khái niệm nghỉ ngơi với mẹ giống hệt đồ xa xỉ; rảnh nghĩ chuyện ra mà làm, ở nhà ăn chi chết gạo cơm? - lời mẹ. Tham công việc, sợ lãng phí thời gian là một lẽ, nhưng lúc thật lòng nhất mẹ vẫn bộc bạch thêm: Không làm nó cứ buồn tay buồn chân không chịu được…
Vậy nên trời mùa đông phập phù mưa gió, ngày ngày mẹ vẫn mang tơi đeo giỏ ra đồng. Mẹ đi bắt cua. Cua về rộng (nhốt) dồn trong cái chát đại (thùng đất to) bò nghe rồn rột; mỗi bữa lên bếp nướng, chị em tôi lại nhí nhố tranh nhau mấy cái càng cua bự. Cơm mùa đông được ăn canh cua đồng nấu đu đủ xanh nêm lá gừng, mắm cua đồng giã lá é (hương nhu) trắng với muối bột ngọt ngon hết sẩy. Siêng hơn, mẹ còn ra tay chế biến món đặc sản bún riêu cua đãi cả nhà. Ăn riết đâm ghiền; hôm nào trời mưa thấy mẹ nghỉ ở nhà may vá, chị em tôi sẽ theo hỏi dẻm (hỏi gợi ý) vụ… bắt cua! Mẹ cười: Cũng phải đợi vài ngày cho chúng nó lớn chứ con! Cua đâu sẵn có bắt hoài…
Hết đặc sản cua đồng tới đặc sản… bắp. Con đông, bắp bán chợ đắt tiền, mua biết bao nhiêu ăn cho đủ nên mẹ phải đạp xe lên vùng cao bẻ bắp mướn. Công xá không tính tiền mà quy ra bắp, dồn bao chở về hai bao bắp trái bự chảng. Chịu khó tranh thủ đi hai chuyến là các con sẽ được mấy bữa đại tiệc bắp ê hề lớp nấu lớp nướng lớp rang ăn bỏ cả cơm. Tôi, con sâu bắp ngoại hạng nên rất khoái tiết mục này. Mỗi khi ngồi gặm bắp mẹ mang về lại mơ màng mau tới lúc đủ lớn khôn để được mẹ cho đi cùng lên vùng cao… bẻ bắp mướn!
Nói vậy chứ mùa đông không phải mẹ chỉ toàn lo chuyện vá may hay đi kiếm đồ ăn thức uống. Đó chỉ là những việc phụ, thời gian chính mẹ vẫn lo đi kiếm tiền. Kiếm cách nào? Mẹ bày cái chảo to, hết chiên bánh cam tới chiên chuối bán. Sáng ra bán chợ, chiều ra gần trường học ngồi nhờ mái hiên nhà người quen chiên bán cho học trò. Nhiều hôm bán đắt, mẹ ham, ngồi bịn suốt bên lò than nóng giãy. Mùa đông mà mồ hôi mẹ ướt áo, mặt đỏ bừng. Đã vậy còn kêu: Được ngồi gần lửa khỏi tốn tiền mua áo ấm, rồi cười tít mắt! Có hôm chiên nhiều nhưng thưa khách, ba lo ế, mẹ phán tỉnh rụi: Không sao, có lũ nhỏ ở nhà nó ăn…
Hàng quán gần trường dần mọc lên dày, bán hết ăn nên tới mùa đông mẹ lại chuyển sang nghề khác. Mẹ nhận nguyên liệu về đan ghế, mành gia công cho công ty mỹ nghệ, nhận thêm hạt điều về bóc vỏ; rảnh nữa sẽ đi dạo xóm mua gom bắp/lá chuối hột, măng tre… về mang ra chợ bán kiếm chút lời. Ba thương, kêu: Mưa gió lạnh lẽo, hay bà nghỉ ở nhà ít hôm cho khỏe? Mẹ gạt: Hết mưa là tới tết, không làm lấy đâu ra tiền…
*
Giờ mẹ đã già quá, mùa đông không thể ra đồng bắt cua, càng không thể đạp xe đi bẻ bắp mướn hay làm lụng mua bán kiếm tiền. Mỗi lần về thăm nhà tôi nghe mẹ than: Cái hồi cực khổ, mùa đông thèm được ngồi coi ti vi suốt ngày cho sướng. Giờ mới biết… Biết sao hở mẹ? Biết đi làm được mới sướng, chứ ngồi chơi không, bắt con cái phục dịch mà sướng cái nỗi gì! Mẹ nói nghe thương…
Y NGUYÊN
