Đã có một thuở, sau khi kết thúc năm học, trong ba tháng nghỉ hè, thời gian tầm gần trưa hay xế chiều, nhóm bạn trang lứa chúng tôi cùng xóm hay rủ nhau xách túi nhựa ra những bờ ruộng của cánh đồng sau nhà để hái rau má và tranh thủ “thụt” bắt cua… đem về cho mẹ nấu canh.
Không kiêu sa như nhiều loại rau đắt tiền khác, cũng không kén chọn người ăn…, rau má là loài thực vật dễ sống, không kén đất, chúng tự sinh sôi bằng khí trời, dinh dưỡng nuôi chúng bằng đất ở bờ ruộng. Mặc cho thời tiết thế nào đi chăng nữa, những bụi rau má vẫn vượt lên trên những đám cỏ dại để đâm chồi lá xanh non mơn mởn. Người dân quê tôi coi rau má như một người bạn thâm tình, gần gũi, bởi chúng đã đồng hành cùng với những bữa cơm đạm bạc hàng ngày của một thời kinh tế khó khăn…
Hiện nay, rau má mọc ở bờ ruộng quê tôi không còn như ngày xưa, các quầy rau ở chợ có bán rau má chủ yếu trồng ở các vườn bằng hạt giống và có nhiều tên gọi: rau má Nhật, rau má Thái… Lá rau tròn to, cọng dài, ăn hơi đăng đắng. Không giống như rau má mọc ở bờ ruộng đồng làng, lá rau nhỏ, mỏng và cọng rau nhỏ nhưng ngắn… Rau má bám sát vào những cục đất ở bờ ruộng, thân dài xanh tốt, những sợi dây bò ngoằn ngoèo kéo dài nhiều hướng với những đốt sần sùi (củ rễ của rau má) phát triển trên một phạm vi rộng. Chỉ cần lật cục đất bờ lên, đưa tay lần theo gốc rau má để nhổ là cả chùm lên theo vì rau má dùng được hết cả rễ lẫn dây và lá, không bỏ gì cả.
Rau má khi nhổ ở ngoài đồng về, trước khi nấu phải ngâm trong nước, thêm ít muối để khử trùng và rửa sạch vài lần, sau đó mới xắt đoạn ra, khi nước trong nồi sôi mới cho rau vào để giữ lại màu xanh của rau má và rau không hôi ê… Trong bữa cơm của người dân quê tôi ngày ấy thường chỉ là canh rau má nấu với tép hoặc cua đồng, dĩa rau muống luộc, cùng cá sặc kho… vậy mà ngon đến lạ.
Dẫu chẳng phải là cao lương mỹ vị, canh rau má tuy mộc mạc, giản dị nhưng đã làm bao người dân xa quê nhà luôn đau đáu nghĩ về nó. Tôi chạnh lòng với những người bạn đồng niên, những người thân trong gia đình làm ăn sinh sống xa quê trong mỗi cuộc gọi điện thoại, hay nhắn tin… Ngoài việc hỏi thăm sức khỏe, hỏi thăm gia đình, bao giờ cũng nhắc đến chuyện ngày xưa rủ nhau tụm ba, tụm bảy đi hái rau má ngoài đồng… Hay nỗi thèm khi hè về trong bữa cơm có tô canh rau má hái ngoài bờ ruộng ngày xưa với đông đủ cha, mẹ, anh, chị em trong gia đình.
Ngày nay cuộc sống phát triển, thức ăn trong mỗi bữa cơm gia đình tinh tươm hơn, nhưng món canh rau má đồng ruộng quê tôi - món ăn dân dã mang đậm nét thôn quê vẫn theo mãi trong tôi mỗi khi hè về.
HOÀNG HÀ THẾ
