Có một điều gì đó khó lý giải trong cảm nhận của mình về sự tương đồng với Phú Yên khi mỗi lần tôi đặt chân tới Vĩnh Long, Sóc Trăng và đặc biệt là Trà Vinh, nơi có phong cảnh hữu tình và nhiều chùa chiền như đất Phú. Điều cảm nhận ấy thêm lần nữa khi đọc tập thơ Thủ thỉ phù sa của Nguyễn Đinh Văn Hiếu (NXB Hội Nhà văn 2022).

Nhà thơ Nguyễn Đinh Văn Hiếu. Ảnh: PHAN HOÀNG

Nhà giáo, nhà thơ trẻ Nguyễn Đinh Văn Hiếu hiện là Hiệu trưởng Trường THPT Hiếu Tử ở huyện Tiểu Cần, đồng thời là Chi hội trưởng Văn học, Hội Văn học Nghệ thuật Trà Vinh. Anh sớm bén duyên thể thơ mới 1-2-3 thuần Việt khi đăng tải trên nhiều báo chí và xuất bản tập thơ đầu tiên Thủ thỉ phù sa. Thơ anh vừa nghiêm cẩn vừa lãng mạn, vừa nắm bắt những vấn đề thế sự vừa có chiều sâu suy nghiệm tâm thức, trong đó cội nguồn quê hương là nguồn cảm hứng chủ đạo, bên cạnh tình yêu gia đình và lứa đôi, những trăn trở về đời sống xã hội hiện đại.

Đất mới phương Nam huyền thoại là đề tài không bao giờ cạn. Bằng sự nâng niu, trân trọng mảnh đất nơi mình sinh trưởng, Nguyễn Đinh Văn Hiếu đã tái hiện sinh động đời sống văn hóa miệt vườn, mà giới hạn ở đây là Trà Vinh quê hương với những địa danh, câu chuyện mộc mạc và bí ẩn. Đó là truyền thuyết ao Bà Om “Mây mẩy vòm ngực căng tròn mồ hôi áp dính lần nếp áo/ Cổ thụ cuồn cuộn nổi hòn bao ngần ấy vẻ đẹp trần gian/ Từ cuộc thi hồi nảo hồi nào thay đổi tục lệ cưới xin”. Đó là sự mê hoặc của “Vọng cổ xuống hò váng mặt sông lênh láng cống xự xang/ Dấu chân cha ông mở đất hiện trong hình hài bãi tiên/ Mặc kệ con vịt con gà, vải vóc sau xuồng vừa bị cuỗm”. Và đó là sự giao hòa, quyến rũ của thiên nhiên, ẩm thực lẫn nghệ thuật và nhan sắc:

Theo em qua Long Bình một tối mưa

Rượu Xuân Thạnh đầu bờ mới nhắm đã tê đầu lưỡi

Miếng tôm khô Vinh Kim mặn mòi thấm dịu bờ môi

Rẽ giồng cát hai bên xanh mượt đưa anh vào phum sóc

Hôi hổi nồi canh xiêm lo rau rừng khói bốc đến tận lòng

Kèn trống rộn ràng xui điệu Răm Vông phập phồng mưa ấm.

Ẩn sâu dưới lớp bụi thời gian hay đang hiện hữu trong đời sống thì mọi giá trị văn hóa đều là cơ sở kiến tạo thế giới này. Đó cũng là chất liệu phong phú muôn đời cho thi ca. Nhà thơ có bổn phận khai quật, bảo tồn những giá trị văn hóa ấy bằng ngôn ngữ riêng mình. Biết lắng Nghe thời gian hóa đá xa xăm, Nguyễn Đinh Văn Hiếu đã tái hiện vẻ đẹp ngôi chùa Khmer cổ kính lớn nhất miền Tây ở Trà Vinh:

Sấp hôm mai gom lại dưới mái vòm

Trời cong vút ngàn năm trầm tích

Lớp lớp rêu phong phủ bào thân gạch vữa

Phật nghiêng tai nghe trần thế sắc không

Chùa Vàm Ray chiều đổ chụp mênh mông.

Và cả những di sản văn hóa phi vật thể kỳ bí dưới góc nhìn của nhà thơ cũng khác biệt:

Khi đèn lồng gió lên cao

Ok-om-bok trăng tròn gương mặt thiếu nữ

Điệu Lâm Thôn uốn cong từng ngón tay thon

Long Bình hò dô dậy khúc sông thúc ghe ngo tóe sóng

Vị cốm dẹp trộn dừa béo ngọt môi ngon

Em kiêu kỳ bước ra từ huyền thoại ao Vuông.

Tập thơ Thủ thỉ phù sa của Nguyễn Đinh Văn Hiếu. Ảnh: CTV

Cảm thức được vẻ đẹp văn hóa cội nguồn, Nguyễn Đinh Văn Hiếu tỏ lòng thành kính với tổ tiên: “Nhớ mấy thuở cha ông chèo ghe đặt lợp/ Khai phá Gia Định - Nhà Bè lau sậy hoang vu/ Thành hình hài nên hòn ngọc long lanh”.

Không chỉ nhớ ơn người xưa khẩn hoang mở đất tạo dựng hình hài đất nước hôm nay, anh còn biết ơn và thấu hiểu nỗi lòng của người sinh trưởng nên mình:

Những giọt ấm nồng không để gọi tên

Giọt nước mắt má giấu hằng thế kỷ

Ướt lòng con hôm mai khi chăm chút đàn con

Chẳng hiểu do đâu người Nam Bộ hay gọi mẹ bằng má, nghe mênh mang như sông nước Cửu Long. Hình ảnh của bà má cũng có gì đó khác biệt như văn hóa đất mới phương Nam, mà Nguyễn Đinh Văn Hiếu dựng chân dung và lý lịch: “Học hết lớp ba trường làng, mười một tuổi đi ở đợ/ Đọc truyện Quỳnh Dao, Hồ Biểu Chánh lúc việc lơi”, rồi từ văn học tới ảnh hưởng của sân khấu cải lương: “Tóc thả đen dài như tóc Thanh Nga/ Con vừa tròn tháng má nách hai bên hai bao lúa”. Từ trong khónhọc của “Sợi dây thâm tình rung nhịp yêu thương” má đã dạy cho con sự tự lập vững chãi để “Một ngày má buông tay, xa ngái/ Con cựa mình, quẫy đạp, vịn bóng má bước đi…”.

Thơ không ở đâu xa mà ngay chính trong ngôi nhà mình, là tình cảm của ông bà cha mẹ, là những kỷ niệm đẹp nuôi dưỡng chúng ta nên người. Chẳng những văn bản hóa thành thơ mà Nguyễn Đinh Văn Hiếu còn cho thấy những góc nhìn tinh tế của một thi sĩ giàu lòng yêu thương và trắc ẩn.

Lắng lòng nghiệm sinh về thế hệ trước, chuyển sang thơ tình yêu lứa đôi Nguyễn Đinh Văn Hiếu bay bổng trong từng nhịp điệu con chữ: “Bước khoan thai dìu dặt đón xuân sang/ Phố phường thay áo màu tươi thắm/ Ríu rít chuyền cành chim gọi nhau”. Một khung cảnh mùa xuân an vui và thơ mộng mang tinh thần văn hóa miền Tây sông nước dù đổi mới đồng lên phố nhưng vẫn giữbản sắc riêng: “Trăm bướm hoa từ tà áo bay ra/ Dìu dặt nồng nàn phồng phập hoan ca/ Anh khảy đàn, em chuyển điệu nam xuân”. Không gian văn hóa miệt vườn ấy còn đậm đặc trong những bài thơ tình khác của anh!

PHAN HOÀNG