Sinh ra và lớn lên ở nông thôn, tuổi thơ tôi gắn với cuộc sống dân dã vùng quê ruộng đồng. Những vật dụng gắn với người dân quê tôi trong cuộc sống, như đến mùa thu hoạch lúa không thể thiếu chiếc câu liêm (liềm), mùa làm đất trồng khoai, trồng rau hay chải bờ ruộng thì cần chiếc cuốc. Chặt tre, chẻ củi không thể không cần chiếc rựa, các mẹ, các chị lo việc bếp núc phải có những cái dao đủ kích cỡ để xắt rau, làm cá, xắt thịt…
Những dụng cụ ấy được “sản xuất” từ lò rèn ở giữa xóm: Lò rèn ông Tám Bỗng (tên chủ lò rèn). Nghe cha tôi kể lại, lò rèn ông Tám Bỗng có từ khi tôi chưa sinh ra, khi lớn lên tôi được biết tên những người con của ông cũng gắn “nhãn hiệu lò rèn” kèm theo, như anh “Dũng lò rèn”, chị “Hiệp lò rèn”, cu “Phước lò rèn”… đôi khi có nhiều người hỏi tìm nhà các con ông, hay hỏi: Cô ơi, cho hỏi nhà anh “Dũng lò rèn” hay chị hai “Hiệp lò rèn” ở đâu?
Xóm tôi có mỗi cái lò rèn của ông Tám Bỗng nên lúc nào cũng nhộn nhịp người ra, người vào để đặt hoặc lấy dụng cụ. Ngày qua ngày, cho dù mùa đông ấm áp hay mùa hè nắng rốc, lò rèn ông Tám Bỗng vẫn hoạt động đều đều. Có một dịp tôi theo cha đến lò rèn của ông Bỗng để cha “cắt răng” chiếc câu liêm chuẩn bị gặt lúa. Nguồn chất đốt của lò rèn ông Bỗng lấy than làm nguyên liệu chính, nối với lò than là hệ thống thổi gió quay tay bằng chiếc niềng (vành) xe đạp nối với sới dây vải tròn đến hệ thống cánh quạt làm bằng miếng tôn đặt ngầm dưới đất, khi quay niềng xe gió thổi ra lò than… than cháy nổ lách tách bay lên tỏa ra những hạt li ti màu đỏ rất đẹp mắt.
Ông Tám Bỗng ngồi bên lò mồ hôi nhễ nhại, lâu lâu ông với tay nhúng chiếc chổi vào chậu nước tém than vào lò cho gọn. Tay trái ông quạt gió, tay phải cầm chiếc câu liêm của nhà tôi đưa vào lò than, trong chốc lác chiếc câu liêm được nung đỏ rực, ông liền để lên cái đe sắt lấy búa gõ cạch… cạch trên thân câu liêm rồi nhúng vào bể nước gần bên phát ra những tiếng xèo xèo nghe rất vui tai. Ông nói: “Trui qua một chút để đánh lại răng câu liêm cho bén”.
Nhìn những vật dụng đã hoàn thiện đặt trong góc lò rèn, tôi mới biết ông Tám Bỗng không chỉ trui rèn câu liêm, cuốc hay lưỡi cày, mà lò của ông còn rèn dao, rựa… Từ chiếc dao xắt rau, dao bửa cau để cụ già ăn trầu đến những chiếc dao lớn hơn như dao phay chặt xương, dao lỡ cỡ xắt chuối cho heo, rựa chặt cây… đều đến và đi qua bàn tay tài hoa của ông.
Ông Tám Bỗng đã qua đời, khu đất góc lò rèn ngày xưa giờ chủ mới đã xây nhà. Tôi gặp con ông Tám Bỗng, anh “Dũng lò rèn” hỏi việc nối nghề, anh trầm tư: “Bây giờ ruộng đồng đã có máy cày, máy bừa, máy gặt làm thay hết rồi. Dao, rựa thì nhà máy làm nguyên cả bộ, lên online bán loại gì cũng có, giá cả lại rẻ”.
Nghe anh “Dũng lò rèn” nói lòng tôi vui buồn xen lẫn. Vui vì đời sống người dân quê tôi ngày một khá lên và thảnh thơi hơn nhờ những tiến bộ khoa học công nghệ, buồn vì nghề truyền thống một thời bây giờ dần mất hẳn.
Chạnh lòng hồi tưởng lò rèn ngày xưa ở làng tôi và nhớ lại gương mặt ông Tám Bỗng lò rèn đẫm mồ hôi bên lò lửa mà miệng vẫn cười tươi nói chuyện với khách. Chợt nhớ tiếng lửa lách tách trong bệ lò, nhớ tàn tro bay như pháo hoa, nhớ tiếng xèo… xèo bốc khói trong bể nước… Tất cả giờ đã trở thành ký ức.
HOÀNG HÀ THẾ
