Văn hóa ứng xử của người Việt đã có từ ngàn đời nay. Nét đẹp đó được lưu giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, những năm gần đây, đặc biệt là từ khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát, liên tục xuất hiện với tần suất ngày càng gia tăng những thái độ, hành vi hành xử bồng bột, thiếu suy nghĩ, thiếu văn hóa của những cá nhân, nhóm người khiến dư luận bức xúc, lo lắng.

Gia đình chính là môi trường văn hóa đầu tiên mà mỗi cá nhân được tiếp nhận. Ảnh: THIÊN LÝ

Lệch lạc trong văn hóa ứng xử

Thời gian qua, văn hóa ứng xử có biểu hiện lệch lạc, phản giáo dục gây nhiều bức xúc, tác động tiêu cực đến việc hình thành nhân cách, lối sống của nhiều người, nhất là thế hệ trẻ. Mới đây nhất, vụ việc 4 cô gái bị tấn công tại quán 2 Đô, phường Hiệp Bình Chánh, TP Thủ Đức (TP Hồ Chí Minh), trong đó có 1 người bị thương nặng được đưa đến bệnh viện cấp cứu chỉ vì từ chối cho nhóm thanh niên số điện thoại đã gây bức xúc dư luận.

Đáng buồn hơn là câu chuyện đau lòng mà dư luận đặc biệt quan tâm trong mấy ngày vừa qua, đó là việc bé gái V.A 8 tuổi tử vong thương tâm do bị bạn gái của cha ruột bạo hành trong một chung cư cao cấp tại TP Hồ Chí Minh. Theo các nhà tâm lý, các vụ bạo hành trẻ em dẫn đến hậu quả nghiêm trọng liên tiếp xảy ra, gây chấn động dư luận xã hội là hồi chuông báo động cho thấy tình hình trẻ bị ngược đãi, xâm hại sức khỏe, thậm chí tính mạng vẫn diễn biến phức tạp và khó lường, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch. Đáng lưu ý, trẻ bị bạo hành ngay tại gia đình bởi chính người thân, ruột thịt, người có trách nhiệm chăm sóc trẻ chiếm tỉ lệ cao, để lại những hệ lụy nặng nề cho cuộc sống và tương lai của trẻ về sau.

Anh Nguyễn Thanh Tâm ở phường 6 (TP Tuy Hòa) cho rằng: “Vụ bé gái V.A sẽ không xảy ra hậu quả thương tâm như vậy nếu được ngăn chặn, phát hiện kịp thời. Nhưng trên thực tế, tình trạng thờ ơ, vô cảm của người thân ngay trong chính gia đình nạn nhân và những người xung quanh đã tiếp tay cho hành vi bạo hành, xâm hại trẻ em diễn ra ngày một nhiều hơn. Đây là thực trạng đáng lo ngại và báo động”. Còn chị Nguyễn Thị Ly ở xã An Hòa Hải (huyện Tuy An) ý kiến: “Bảo vệ trẻ em là trách nhiệm của gia đình, chính quyền và toàn xã hội. Người trình báo phải được cơ quan chức năng bảo vệ, tuyên dương; đồng thời pháp luật phải có chế tài với hành vi thờ ơ, vô cảm, biết nhưng không trình báo. Có như vậy mới hạn chế những vụ việc bạo hành, xâm hại trẻ em”.

Chưa kể, trong thời gian giãn cách xã hội, một số người nổi tiếng, nghệ sĩ lộng ngôn, đưa ra những thông tin sai lệch, không chính xác về các sản phẩm chưa được kiểm chứng khiến công chúng tin theo để rồi “tiền mất tật mang”, gây hoang mang, phẫn nộ... Những thái độ, hành vi lệch lạc, phản cảm ấy... cần được xử lý nghiêm minh theo pháp luật, để gìn giữ và phát huy văn hóa ứng xử tốt đẹp của người Việt.

Nỗ lực xây dựng văn hóa ứng xử

Bộ VH-TT-DL đã ban hành kế hoạch tuyên truyền nét đẹp văn hóa ứng xử trong đời sống sinh hoạt gia đình, dòng họ, khu dân cư và thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội năm 2021. Kế hoạch nhằm tuyên truyền về nét đẹp nếp sống văn minh, ứng xử văn hóa; tạo chuyển biến tích cực trong xây dựng nếp sống văn hóa, lối sống và ứng xử văn minh trong mỗi gia đình, đời sống cộng đồng và mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Cũng trong năm vừa qua, Bộ TT-TT đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, trong đó nhấn mạnh cá nhân, tổ chức không đăng tải thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác, không sử dụng ngôn ngữ phản cảm, quảng cáo trái phép... Điều quan trọng nhất vẫn là mỗi tổ chức, cá nhân cần lựa chọn cách hành xử phù hợp khi tham gia mạng xã hội: chia sẻ những thông tin dựa trên nguyên tắc có nguồn chính thống, đáng tin cậy, có các hành vi ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam, không sử dụng ngôn ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, tôn giáo, giới tính, không đăng tải các nội dung vi phạm pháp luật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, không tung tin giả, sai sự thật, không quảng bá, kinh doanh dịch vụ trái phép.

Tại Phú Yên, thời gian qua, Sở VH-TT-DL đề nghị phòng VH-TT các huyện, thị xã, thành phố tiếp tục nâng cao chất lượng bình xét các danh hiệu Gia đình văn hóa, thôn, buôn, khu phố văn hóa bảo đảm theo quy định Nghị định 122/2018/NĐ-CP ngày 17/9/2018 của Thủ tướng Chính phủ; tổ chức hội thảo, tọa đàm, hội thi, hội diễn văn nghệ, thể thao gắn với công tác gia đình nhân Ngày Quốc tế hạnh phúc (20/3), Ngày Gia đình Việt Nam (28/6), Ngày Thế giới xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ (25/11); kiện toàn bộ máy tổ chức cán bộ làm công tác gia đình; tham gia tập huấn và tổ chức tập huấn nghiệp vụ về công tác gia đình, bình đẳng giới trong gia đình cho cán bộ làm công tác gia đình các cấp... nhằm nhân rộng nếp sống văn hóa từ gia đình cho đến khu dân cư, xã hội, một cách hiệu quả và thiết thực nhất. Từ đó xây dựng văn hóa ứng xử, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình; xây dựng con người Phú Yên phát triển toàn diện.

Từ cách ứng xử của ông bà, cha mẹ, các giá trị văn hóa được hình thành và thẩm thấu đến tất cả thành viên trong gia đình. Rất nhiều gia đình duy trì được lối ứng xử có văn hóa đã tạo nên nề nếp gia phong lâu bền. Th.S Nguyễn Thị Phượng, Trường đại học Phú Yên, nhìn nhận: “Có thể thấy những giá trị văn hóa truyền thống rất Phú Yên đã tạo nên cốt cách, bản tính của con người Phú Yên. Những tác động tích cực từ những giá trị văn hóa truyền thống mang lại đã đẩy lùi những hành vi có tính bạo lực trong từng gia đình, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến trong sự phát triển chung của nước nhà”.

THIÊN LÝ