Cây lúa khởi đầu từ hạt mầm được nông dân chăm chút ngâm ủ qua hai ngày đêm rồi gieo xuống mảnh ruộng thân thuộc ở cánh đồng làng.
Qua thời gian, từ mầm lúa nõn trắng đã vươn lên thành những lá mạ non xanh mượt. Mạ non bén rễ phát triển thành cây lúa… Cánh đồng làng mới ngày nào còn trơ gốc rạ, nay đã biêng biếc một màu. Mỗi khi có cơn gió nồm tháng tư mát rượi từ hướng biển thổi lên, cánh đồng như từng đợt sóng xanh theo từng ngọn gió.
Bao đời nay, cây lúa vẫn gắn bó với người nông dân một nắng hai sương, dường như cũng biết chia sẻ niềm vui khi trúng mùa - được giá, và cũng chạnh lòng khi không may mất mùa. Cây lúa vẫn hiền lành, lặng lẽ phát triển vòng đời theo quy luật tự nhiên. Lúa kỳ đẻ nhánh rồi đến kỳ tròn mình - giai đoạn này cánh đồng bừng lên đầy sức sống.
Người nông dân thường nói: Khi lúa qua thời con gái, chỉ hơn tuần lễ, bụng cây lúa tròn to gọi là lúa làm đòng, đây là giai đoạn quan trọng để cây lúa tạo gié. Thời điểm lúa làm đòng được nông dân ví như hình ảnh thiếu nữ thôn quê có nét duyên ngầm.
Lúa làm đòng mút con quay sẽ bắt đầu bung những gié lúa non với màu trăng trắng. Gié lúa trổ vươn thẳng để ban ngày đón ánh nắng mặt trời, ban đêm tắm mình trong màn sương và lặng lẽ tỏa nhẹ hương lúa.
Niềm vui của người nông dân nhân lên khi gié lúa vào kỳ ngậm sữa, tạo những gié lúa cong cần câu bằng những hạt lúa no tròn bắt đầu đượm màu vàng tươi óng ả, nay mai sẽ thành lúa thành gạo đi muôn phương. Vào mùa lúa chín, cả cánh đồng như tấm thảm nhung vàng khổng lồ ngút xa tầm mắt, làm mát lòng những người nông dân đi thăm đồng, hứa hẹn một mùa bội thu sắp đến.
Cánh đồng làng vào mùa gặt vui như ngày hội, hòa trong tiếng máy gặt là tiếng nói cười rộn rã. Những cánh đồng chiều sau mùa gặt bảng lảng khói đốt rạ, như đưa ta đắm chìm trong miền cổ tích, tôi thầm nghĩ: “Thì ra cuộc đời cây lúa cống hiến hết mình cho cuộc sống. Lúa không nhận gì cho mình, đến rơm rạ cũng hóa thân thành khói thơm trên đồng, tro của rơm rạ tạo cho đất thêm màu mỡ xốp tơi, phục vụ cho mùa lúa tiếp sau.
Nhiều đám ruộng sau khi gặt, thân rạ còn cứng cáp và xanh, người ta không đốt mà giữ lại để gần một tháng sau lúa con bắt đầu chớm chín để thu hoạch lần hai. Lúa này còn gọi là lúa chét, hoặc gọi là lúa sinh ra từ gốc rạ… Dẫu biết thời đói cơm giáp hạt đã lùi vào quá khứ nhưng cơm từ gạo lúa chét rất ngon. Dù hạt gạo không trắng tròn như lúa chính vụ nhưng gạo lúa chét không ảnh hưởng phân bón hay thuốc trừ sâu bệnh. Thương cây lúa một đời dung dị là vậy.
Tôi lớn lên từ đồng ruộng, hình ảnh cây lúa mãi trong tôi. Thương những hạt gạo trắng trong thơm thảo của cánh đồng quê thân thuộc đã nuôi tôi khôn lớn, trưởng thành.
HOÀNG HÀ THẾ
