Nghe anh bạn dạy Văn kể, khi đọc câu Kiều “Sen tàn cúc lại nở hoa/ Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân” và hỏi học sinh là hoa cúc nhắc đến mùa nào trong năm? Anh bạn tôi muốn té ngửa khi nhận câu trả lời “mùa xuân”, và học sinh giải thích “vì tết mới thấy người ta bán hoa cúc”. Đúng là chả trách cô học trò nhỏ ấy được. Nghe câu chuyện ấy, tôi đâm ra trầm ngâm suy nghĩ. Biết đâu vài năm nữa chẳng còn đứa trẻ nào biết hoa vạn thọ là hoa gì nữa. Vì ngày nay người ta thường chỉ bán cúc, quất, mai, đào, ly trong ngày tết. Nghĩ vậy nên năm nay, tôi quyết tâm trồng hoa vạn thọ, không chỉ cho con trai tôi biết hoa vạn thọ là gì, mà còn cho tôi…

*

Những năm 80, khi đất nước còn nhiều khó khăn, những cái tết đến cũng thật đơn sơ. Dù nhà còn thiếu ăn, hàng ngày phải ăn cơm độn sắn hay khoai lang, nhưng tết nào mẹ tôi cũng chắt bóp, mua bằng được cho mấy anh em chúng tôi hoặc là cái áo, hoặc là cái quần, hoặc đôi dép, hoặc là mũ. Từ chợ về, mẹ gọi mấy anh em tôi lại, bày ra, cái này của đứa này, cái kia của đứa kia, đều nhau, tất cả cùng mừng. Dù có những khi cái quần của tôi quá rộng, ba phải chạy tìm cái dây vải, luồn vào lưng quần, siết lại mới vừa cái eo-ốm-tong-vì-thiếu-ăn. Bé út tôi sang nhất, được cái váy hồng lấp lánh. Rồi mẹ đem tất cả ra sông giặt cho bay mùi quần áo mới, phơi khô, xếp cất kĩ trong thùng vải, và đến sáng mùng một tết mang ra mặc.

Minh họa: HƯNG DŨNG

Ngày tết, trong nhà có thể thiếu bánh mứt sang trọng, nhưng với ba, một thứ không thể thiếu, đó là hoa vạn thọ. Vào tháng Chạp, dù bận bịu cỡ nào đi nữa ba tôi cũng nhín ít thời gian trong ngày để chăm mấy hàng hoa vạn thọ. Những hàng hoa đó ba chọn lựa rất kĩ từ những luống hoa mà ba đã gieo từ Trung thu, cây nào xanh tốt, mơn mởn, dáng cây thẳng, lá dài, sẽ được ưu tiên chọn tách hàng riêng. Năm nào cũng thế, khuôn viên trong sân và đường dẫn ra đến ngõ đều thẳng tắp một hàng hoa vạn thọ, đủ màu, không chê vào đâu được. Độ hăm bảy tết, chị Hằng và chị Thảo hàng xóm thế nào cũng sang nhà tôi xin vạn thọ về trang trí. Các chị cứ ngọt xớt “Hoa vạn thọ ông Sáu trồng khéo tay, nở vừa đúng tết”, nên ba tôi năm nào cũng cho thật nhiều. Ba bảo: “Cho người ta cũng phải lựa cây đỡ đỡ cho, người ta chơi cũng như mình chơi, đừng keo kiệt quá”.

Nhớ năm quê tôi có cây lụt lớn chưa từng có, nhà nào cũng tiêu điều xơ xác sau trận lụt, nhà tôi ở trên gò cao nên ít bị hư hại. May mắn nhất là mấy luống vạn thọ giống của ba còn nên kha khá. Năm đó, ba tôi tách hàng, đủ cho gia đình, số còn lại, ba mang cho hàng xóm tất, bảo “cho họ có cái tết vui cùng”. Hàng vạn thọ năm đó kéo dài ra đến cổng, ba ưng ý hơn bao giờ hết. Hăm chín tết, ba đang lui cui chẻ lạt cho má gói bánh tét thì nghe tiếng xe đạp lao xuống các bậc tam cấp bằng đá chẻ từ sân xuống đường dẫn ra cổng. Ba bỏ rựa, hớt hải chạy ra. Ba không tin vào mắt mình. Hai hàng vạn thọ của ba ngã xiêu vẹo cả. Anh trai tôi táy máy chiếc xe đạp mới của chị hai, ai ngờ chống chân không tới, xe lao thẳng xuống dốc. Ba đứng ứa nước mắt, phần vì con trai bị trầy xước, ăn tết không ngon lành, phần vì sợ chị hai chiều đi làm về nhìn chiếc xe mới bị hỏng sẽ buồn. Nhưng ba buồn nhất, có lẽ là hàng vạn thọ của ba. Ba tiu nghỉu, ỉu xìu, bỏ hết mọi việc, vô giường mằm mãi. Anh trai tôi sợ chết khiếp, vì biết rằng vừa làm sai một việc “tày đình”, cả ngày đó trốn biệt bên nhà chú Chín. Má tôi hiểu chuyện nên cũng chẳng dám nói tiếng nào.

Đó là cái tết ba tôi buồn nhất.

Không ngờ những năm sau đó, nhà tôi không còn hàng vạn thọ nào ra hồn nữa cả. Ba bị tai biến nặng. Gánh nặng gia đình dồn lên vai má và các anh chị. Năm nào ba cũng nhắc “Gần đến Trung thu rồi đó bay, đã chuẩn bị giống vạn thọ để gieo chưa?”. Cả nhà ai cũng ậm ừ cho qua chuyện.

*

Học theo ba, năm nay tôi cũng gieo vạn thọ khi những cơn mưa lất phất của Tết Trung thu bay nhẹ chỉ vừa thấm đất. Dù tôi hay đi công tác, không có thời gian chăm chút nhiều, thế nhưng luống vạn thọ cũng lên xanh tốt. Tết năm nay tôi sẽ trồng hai hàng vạn thọ như khi xưa ba trồng, dẫn từ sân ra đến cổng. Cậu con trai sáu tuổi của tôi cứ thắc mắc: “Sao năm nay ba không trồng hoa huệ, hoa thược dược như mọi năm mà trồng hoa lạ hoắc này”. “Đó là hoa vạn thọ con à. Ba trồng để nội về ăn tết”. Dường như đã hiểu chuyện, vì tôi vẫn thường kể cho con trai nghe về sở thích hoa vạn thọ của ông nội, nên cậu con trai ậm à “Để nội về ngửi mùi hoa ba há”. Dù tết chưa đến nhưng không hiểu sao, mỗi khi đứng ngắm hàng vạn thọ, mùi hăng hắc, nồng nồng của hoa cứ thoang thoảng đâu đây, vị cay cay, ngọt ngọt của cuống hoa vạn thọ cứ the the đầu lưỡi. Và chắc là tết này trên bàn thờ gia tiên của nhà tôi sẽ không thể thiếu vạn thọ, loài hoa dân dã mang hồn quê xa xưa.

LA XUÂN YÊN