Thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh (Chiến dịch Giải phóng Sài Gòn - Gia Định) diễn ra từ ngày 26-30/4/1975 đã chấm dứt hoàn toàn sự chia cắt hai miền Nam - Bắc, đất nước trọn niềm vui, vang khúc khải hoàn. Thời điểm lịch sử đó, từ thành thị đến đồng bằng hay miền núi xa xôi, đâu đâu cũng âm vang giai điệu, lời ca của những ca khúc về ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước trên sóng phát thanh hoặc tại các cuộc mít tinh mừng chiến thắng. Trong đó có ca khúc được các nhạc sĩ vừa mới sáng tác, cũng có ca khúc đã định hình từ hàng chục năm trước.
1. Giải phóng miền Nam, là ca khúc được nhạc sĩ Lưu Hữu Phước phác thảo lần đầu tiên vào năm 1961, nhân dịp thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Tại thời điểm này, ông cùng nhạc sĩ Mai Văn Bộ, Huỳnh Văn Tiểng được cử sáng tác một bài hát tập thể để lấy làm bài ca chính thức của Mặt trận. Ba người đã cùng ngồi lại để soạn lời, viết nhạc và một tuần sau, bài hát ra đời.
Giải phóng miền Nam chúng ta thề quyết tiến bước/ Diệt đế quốc Mỹ, phá tan bè lũ bán nước… Vùng lên nhân dân miền Nam anh hùng! Vùng lên! Xông pha vượt qua bão bùng!... Vận nước đã tới rồi/ Bình minh chiếu khắp nơi…Bài hát tiên đoán chính xác thời điểm giải phóng đất nước và đã được phổ biến rộng rãi qua sóng phát thanh của Đài Phát thanh Giải phóng miền Nam và các đoàn văn công quân Giải phóng.
2. Tiến về Sài Gòn. Bài hát về ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4 này được nhạc sĩ Lưu Hữu Phước sáng tác vào năm 1966 để cổ vũ cho cuộc Tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968 sau đó. Tiết tấu hùng tráng, thúc giục thế hệ trẻ xông pha lên đường tranh đấu cho Tổ quốc; đặc biệt, lời bài hát tiên đoán, dự báo chính xác về ngày toàn thắng: Nơi thành đô trong ánh điện quang tiếng nấc nghẹn câu cười/ Khu nhà tranh năm cánh ngoại ô rên xiết đêm ngày/ Sài Gòn ơi ta đã về đây, ta đã về đây...
3. Tiếng hát từ thành phố mang tên Người. Từ thành phố này Người đã ra đi/ Bao năm ước mơ đón Bác trở về/ Trong chiến dịch này Bác đã cùng về với những đoàn quân/ Bác vẫn đến từng nhà, thăm các cụ già, cầm tay chúng con Bác bắt nhịp bài ca kết đoàn… Bài hát chỉ có 16 nhịp 4/4 được chia thành 2 đoạn, nhạc điệu phảng phất chất dân ca Nam Bộ dạt dào, tình cảm đã dựng nên một bức tranh về một Sài Gòn náo nức, tưng bừng cùng đoàn quân Giải phóng đón Bác Hồ - vị Cha già dân tộc trở về nơi Người đã ra đi tìm đường cứu nước 64 năm trước. Bài hát như món quà tặng bất ngờ trong ngày vui đại thắng và nhanh chóng trở thành bài ca cửa miệng của nhân dân TP Hồ Chí Minh lúc đó, đồng thời vang vọng tâm tình của nhân dân cả nước về ngày vui đại thắng.
Nhà báo Đăng Trung (lúc bấy giờ là phóng viên Báo Tiền Phong), người viết phần lời bài hát này cho biết, khi quân Giải phóng trên đường tiến vào Sài Gòn ông được tổng biên tập cử viết một bài báo đặc biệt để đón chào ngày chiến thắng. Thức trắng đêm, ông suy nghĩ mãi và từ cái tứ “Ai vôTP Hồ Chí Minh rực rỡ tên vàng” của Tố Hữu và năm 1911, từ bến Nhà Rồng, Bác Hồ đã ra đi tìm đường cứu nước, ông đã cho ra đời bài viết Từ thành phố này, Người đã ra đi. Một đêm sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, ông hì hục sáng tác một bài thơ với cái tứ ấy. Và từ bài thơ này, nhạc sĩ Cao Việt Bách chuyển thể thành ca khúc bất hủ Tiếng hát thành phố mang tên Người.
4. Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng. Nhạc sĩ Phạm Tuyên sáng tác bài hát này vào đêm 28/4/1975 và được thu âm ngay trong chiều ngày 30/4 để phát sóng trong bản tin thời sự đặc biệt 17 giờ cùng ngày của Đài tiếng nói Việt Nam, chính thức công bố tin giải phóng hoàn toàn miền Nam Việt Nam.
Sau này nhạc sĩ Phạm Tuyên kể lại rằng: Những cảm xúc rạo rực khôn tả từngày quân ta tấn công giải phóng Buôn Ma Thuột, nhất là khi nghe tuyên bố của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam xóa bỏ hoàn toàn ngụy quyền và bộ máy chiến tranh kìm kẹp của ngụy qua Ðài Phát thanh Giải phóng vàÐài Tiếng nói Việt Nam. Tiếp đến, đêm 28/4, được tin phi công Nguyễn Thành Trung ném bom phi trường Tân Sơn Nhất, ông đã hứng khởi viết xong bài hát Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng chỉvài tiếng đồng hồ. Tên bài hát lúc đầu là Như có Bác trong ngày đại thắng.
5. Đất nước trọn niềm vui được nhạc sĩ Hoàng Hà sáng tác vào đêm 26/4/1975. Bài hát được viết ngày hôm trước thì ngày hôm sau thính giả đã nghe ca sĩ Trung Kiên hát trên sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam. Tiếp đó, bài hát này được phát trên Đài Phát thanh Giải phóng lần đầu vào sáng 1/5/1975 cùng với ca khúc Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng của nhạc sĩ Phạm Tuyên.
Ta đi trong muôn ánh sao vàng, rừng cờ tung bay/ Rộn ràng bao mê say những bước chân dồn về đây/ Sài Gòn ơi! Vững tin đã bao năm rồi một ngày vui giải phóng/ Ta nghe vang như tiếng Bác Hồ dậy từ non sông!/ Rạo rực sao hôm nay, Bác vui với hội toàn dân/ Thành đồng ơi! Sắt son đã vang khải hoàn… Ca khúc khắc họa trọn vẹn cảm xúc của con người, cảnh vật trong ngày đất nước trọn niềm vui, mặc dù lúc đó tác giả không có mặt và cũng chưa từng đặt chân đến Sài Gòn.
HIẾU VY
