1. Đầu mùa mưa, vạt bí ngô (bí rợ) mẹ trồng bò lan xanh ngun ngút. Trổ bông vàng rực. Đất thịt, bí tốt bời bời nhưng ra toàn… bông đực. Cha bực dọc đòi nhổ bỏ. Mẹ không cho, bảo cứ để yên cho mẹ, sẽ có chỗ dùng…
Bí không ra trái thì dùng được gì hở mẹ? Tôi thắc mắc. Không trái thì đã có… bông! Mẹ cười, bí ẩn. Thật. Đám bông bí đực vừa chớm nở vàng đã được mẹ hái gom vô rổ, rửa sạch rồi đem luộc. Lần đầu tôi ăn cơm cùng bông bí luộc chấm mắm cá rô đồng. Ngon ơi ngon. Bình thường tôi rất ghét món (trái) bí ngô nấu canh; nhưng bông bí thì hoàn toàn khác. Nó giòn, ngọt, bùi bùi và có mùi thơm đặc trưng rất chi quyến rũ. Chấm vào chén mắm ớt lại quyện chung cùng vị mặn mà của mắm, vị thơm tho béo ngậy của miếng cá rô đồng nướng già lửa than. Cơm ăn bay nồi, no căng bụng vẫn còn thèm… Lâu lâu chán luộc mẹ lại đổi món: nấu canh tập tàng cá lóc, cá trê cho thêm bông bí vào cũng rất ngon. Từ lúc được biết mùi “đặc sản” vườn nhà, tôi cứ lom lom canh chừng vạt bí; thấy trổ bông nhiều lại hối mẹ hái gom không để bông già, rụng…
2. Trời mưa chăng chăng(*) mát đất, những đọt bí to mập có cái đầu lù sù mang tua uốn cong như râu rồng rùng rùng vươn lên, nhất loạt bò lan bốn hướng tám phương. Không để chúng kịp trèo cao, mẹ mang dao cắt tiện mớ đọt non kia đem tước vỏ, bẻ khúc ngắn cho vô xoong luộc. Trời, đọt bí ngô cũng ăn được sao mẹ? Con cứ thử rồi biết… Luộc chín vớt ra, đĩa đọt bí xanh um, bốc hơi nghi ngút. Thơm. Tôi thận trọng thò đũa, nhón “kiểm tra”. Cha, cái món này coi bộ còn tuyệt vời hơn cả bông bí luộc! Vị ngọt ngào đằm thắm, kết hợp cùng một mùi thơm rất chi “đặc chủng” không loại rau nào có. Khó diễn tả; nhưng ai thử qua một lần đảm bảo cũng sẽ thích mê; và từ thích đến đâm ghiền món đặc sản dân dã kia chắc là chuyện không xa. Cha - thường ngày vốn khó tính chuyện uống ăn - cũng phải gật gù khen ngon. Mẹ cười mãn nguyện nhìn mấy cha con thi nhau thò đũa gắp tới; loáng cái đĩa đọt bí đã thành… đĩa không. Đừng lo hết đọt bí mà ăn; giống bí ngô vốn khỏe, cắt đọt này đâm ngay đọt khác miễn sao đủ nước đủ phân. Và bông cũng vậy; tìm bông cái… hơi khó chứ bông đực hễ trời còn nắng bí còn ra, ê hề! Giờ thì cả nhà chẳng ai thèm quan tâm chuyện vạt bí ngô sao không đậu trái. Trái trăng chi trời; các món bông bí, đọt bí ngon tuyệt cú mèo kia mới chính là “đặc sản”! Những đợt bí rộ bông rộ đọt nhà ăn không hết mẹ lại hái bông, cắt đọt bó mang ra chợ. Kiếm được lai rai chút tiền cá mắm. Mẹ bảo: món này chợ ít có nên thường bán chạy…
Té ra, không riêng nhà tôi mới thích bông/đọt bí. Đã gọi “đặc sản” thì chắc cũng nhiều người mê, phải rồi…
-------------------------
(*) Thường mưa nhưng không liên tục (phương ngữ Phú Yên)
Y NGUYÊN
