Mình bà nội cai quản ngôi nhà ba gian với một con chó nhỏ. Thêm bầy gà con lít nhít chạy quanh vườn, luồn từ gốc xoài qua gốc vải. Bà hay mang ghế ra ngồi ngoài hè, ngó người đi lại ngoài đường thoắt ẩn thoắt hiện qua hàng rào um tùm cây cối. Thỉnh thoảng đứng trên nhà ngó xuống, nhìn ánh điện vàng khè qua lỗ gió nhà bà, bao giờ tôi cũng thấy trào lên nỗi thương cảm. Tôi chẳng thể hiểu sao mối quan hệ ruột thịt này lại không được gần gũi, ấm áp như nhà người ta. Gần nhau gang tấc mà muốn mở lời quan tâm cũng có cả trăm điều khúc mắc chặn lại trong cổ họng.
Tôi biết là bà đang cô đơn sau quãng đời cố quẫy đạp, trằn ra khỏi tình thương của mọi người bằng sự độc đoán. Con cháu ở gần thôi nhưng bà lúc nào cũng thui thủi một mình. Ngày thường hay dịp lễ tết nhà bà đều im lìm, đến cả cột khói bếp cũng leo lắt mơ hồ. Nhưng nhiều khi muốn thương cũng thương đâu có được. Con cháu đi xa về biếu đồng quà tấm bánh bà cũng gằn hắt trả lại cho bằng được. Gặp chào hỏi lễ phép thì bà bảo “không dám, chào anh/ chị”. Xuống thăm bà thì cứ chuẩn bị sẵn tinh thần phải đau đầu vì những câu xỉa xói. Nên bao năm tôi chỉ dám thương bà từ xa như thương một người dưng. Hiểu tận cùng nỗi cô đơn ấy mà cũng không cách nào chạm đến để vỗ về.
Ông mất khi bà còn rất trẻ. Một nách nuôi bốn đứa con khôn lớn thật chẳng dễ dàng gì. Cũng có lẽ vì mưu sinh lo miếng cơm manh áo mà bà càng trở lên khó tính, khó gần. Dân làng còn bảo bà “tai quái” với cả các con thì còn mong gì tốt với người ngoài nên cứ dần xa lánh bà. Các cô chú cũng không ở được với bà nên đã bỏ nhà lưu lạc khắp nơi. Rồi lập gia đình ở xa, ai cũng khó khăn, một năm vội vàng về thăm bà được đôi lần. Chỉ còn mình ba mẹ tôi ở lại quê, đón bà về chăm nom lúc tuổi già sức yếu. Tình thân mỗi ngày mỗi hiếm hoi nhưng bà vẫn không biết đường quý trọng. Bà đòi làm nhà ở riêng, ăn riêng, đến lối đi chung bà cũng đòi chia đôi chứ nhất quyết không chung đụng. Nay chuyện này mai chuyện khác. Không có chuyện mới thì moi móc chuyện cũ ra để giày vò nhau. Mọi thứ trở lên tồi tệ hơn rất nhiều khi tức nước vỡ bờ, ba mẹ tôi cũng không thể nào chịu đựng hơn được nữa. Bà cấm cửa con cháu, đến con gà chạy qua sân nhà bà cũng đủ đau đầu. Bà tôi đã cô đơn một cách đầy khắc nghiệt.
Nhưng gần đây bà đã thôi không chửi mắng cháu con. Có gì bà cũng phần mấy đứa chắt nhỏ. Chiều nào cũng ra ngồi ngoài hè xem con cháu đi đâu qua thì nấn ná hỏi vài ba câu chuyện. Thỉnh thoảng bà đứng ngoài đầu nhà vẫy tôi xuống nhờ cọ lưng, bóp vai. Cũng có khi bà mới luộc nồi khoai, mới phơi mẻ chuối gọi xuống chia đều. Cuối cùng tôi cũng có được những buổi chiều bình yên bà cháu ngồi ngoài hiên lảy bắp, vò đỗ. Bà mở lòng cởi bỏ nỗi cô đơn từng thắt chặt tuổi xế chiều để kể cho tôi nghe những mất mát, đau buồn. Để tôi có cơ hội nhận ra ẩn sâu trong bà vẫn là sự hiền hậu của một con người từng đi qua những năm tháng rộng dài đơn độc.
Đôi khi bà rất sợ mọi người quên mình nên tìm cách “phá phách” gây chú ý. Những ngày chỉ có một mình bà lo lúc ốm đau không người chăm. Lúc bóng đêm bao trùm lo không người trò chuyện. Hiểu được điều ấy ba mẹ tôi đã bỏ qua chuyện xưa, lại một lần nữa đón bà về một nhà để cùng nhau vui vầy sớm tối. Càng già bà càng dễ tủi thân nên chiều nào nghe tiếng còi tàu từ xa vọng lại bà cũng đều rơm rớm. Lòng bà mong ngóng những đứa con phương xa đến mòn mỏi từng ý nghĩ. Bà từng nói rất nhiều câu “giá như…”. Sự nuối tiếc ấy càng dấy lên trong tôi niềm thương cảm. Bà như ngọn đèn dầu leo lắt trước gió trời. Tôi chỉ biết lạy trời xin đừng gió…
HUYỀN TRANG
