Dành biết bao tâm huyết cho việc gìn giữ vốn quý văn hóa của dân tộc, giáo sư - tiến sĩ khoa học Tô Ngọc Thanh - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, luôn trân trọng dân ca, dân vũ, dân nhạc nguyên thể và phản đối việc “đánh bóng mạ kền” âm nhạc dân gian. Trong cuộc trò chuyện ngắn với phóng viên Báo Phú Yên, vị giáo sư uyên bác nhiều lần khẳng định cần phải gìn giữ vẻ đẹp nguyên bản của những làn điệu ra đời từ cuộc sống lao động trên ruộng đồng, sông nước…

* Thưa giáo sư, có ý kiến cho rằng bên cạnh việc tìm kiếm, gìn giữ những làn điệu dân ca, dân nhạc, dân vũ nguyên thể thì cũng nên làm mới âm nhạc dân gian để nó gần gũi hơn với lớp trẻ, với đời sống hiện nay. Quan điểm của giáo sư về việc này như thế nào?

GS-TSKH Tô Ngọc Thanh - Nguồn: Internet

- Không, làm mới cho gần với quần chúng là hỏng. Quần chúng bây giờ chỉ thích nhạc trẻ thôi, thích hoành tráng, thích sự sôi động. Không được! Dân ca ở đây phải là dân ca nguyên bản, không “đánh bóng mạ kền”, không cải biên, cải tiến gì cả. Dân ca vốn sinh ra trong xã hội cũ, có tinh chất của nó, cải biến, cải tiến là không được.

Phải biết dân ca là gì? Là tự sự của người dân, cho nên dân ca không ầm ĩ được. “Bắt” dân ca nhảy câng câng lên là không được. Có sự khác nhau rất lớn giữa “kênh” văn nghệ quần chúng với “kênh” này (ý nói Liên hoan Dân ca Việt Nam - PV). “Kênh” này là của những người điềm tĩnh, trình bày sự thật trong đời sống của họ, chứ không “đánh bóng mạ kền”.

* Vâng, thưa giáo sư. Tuy nhiên bên cạnh sân chơi này - nơi gìn giữ vẻ đẹp nguyên bản của dân ca, thì nên chăng có những sân chơi khác - nơi dân ca được làm mới?

- Chuyện đấy của ngành Văn hóa, chúng tôi không can thiệp. Chúng tôi không có chức năng đó, chúng tôi đi đúng “kênh” của mình, thế thôi.

* Đã nhiều năm đồng hành với Liên hoan Dân ca Việt Nam trong vai trò Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật, giáo sư nhận xét gì về Liên hoan Dân ca khu vực Nam Trung Bộ năm nay?

Một tiết mục biểu diễn tại Liên hoan Dân ca Việt Nam năm 2015 - khu vực Nam Trung Bộ - Ảnh: Y.LAN

- Ưu điểm là vẫn đi đúng mục đích của liên hoan, tức là tìm kiếm, giới thiệu những làn điệu dân ca, dân vũ, dân nhạc mà người dân vẫn thường sử dụng ở thôn xóm, buôn làng, không dàn dựng, “đánh bóng mạ kền”. Đấy là điều tốt nhất. Đây là sân chơi của người dân lao động chứ không phải sân chơi của những người chuyên đi thi thố. Với sân chơi này, người dân bình thường có được sự bình đẳng, có quyền sáng tạo văn hóa. Đài Truyền hình tổ chức sân chơi này là cực hay, có ý nghĩa chính trị rất lớn, và liên hoan vẫn giữ được mục đích đó.

Những tiết mục tham gia liên hoan là dân ca, dân vũ, dân nhạc nguyên thể, còn diễn viên thì tôi biết, cũng có những người chuyên đi thi thố đấy. Riêng các diễn viên đồng bào dân tộc thiểu số là những người bình thường chứ không phải chuyên đi thi.

Điều cần rút kinh nghiệm là một số tiết mục vẫn mang tính chất thi thố, ví dụ hò trong dân gian thì làm gì có 3-4 người đệm nhạc; hát đối đáp truyền thống thì không có chuyện liếc ngang liếc dọc rồi chỉ trỏ nhau. Cứ tưởng là hay nhưng không phải, khổ lắm!

* Xin cảm ơn giáo sư! 

NGỌC LAN (thực hiện)