Cái tài của người làm thơ là “đẩy” những hiện thực vốn có vào trong tâm trạng của người đọc, như thế bạn đọc nhớ thơ lâu và bài thơ có sức sống. Nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng đã làm tốt điều đó. Tập thơ thứ 3 của anh - Ngữ pháp gió là một minh chứng.

Nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng - Nguồn: Internet

Cũng như gió, Ngữ pháp gió (NXB Hội Nhà Văn xuất bản, với 49 thi phẩm, trong đó có tới 38 bài lục bát) có sức liên tưởng vượt ra ngoài ngữ pháp của câu chữ thông thường. Nguyễn Thanh Mừng không viết cao sang, chỉ lấy cái quen làm lạ chuyện đời thường, lấy cái thường để dắt người đọc bước vào một thế giới sắc màu ngôn ngữ. Đó là một vùng quê Hoài Ân còn nguyên vẹn trong ký ức, một miền Trung nắng gió, lớn hơn là một dải đất Rồng Tiên từ thời mở cõi. Trước tiên là những ký ức về làng, về cái thời “phá bẫy bẻ nò”, với “lưng trâu áo vải” của chốn xưa. Mở đầu tập thơ, anh viết: “Rằng từ sỏi đá sim mua/ mẹ tôi đã xếp nắng mưa thành làng” (Bên sườn núi), ý thơ đã lặng vào không gian làng Việt Nam, hình ảnh làng có sự hiện diện hữu hình của sỏi, đá, sim, mua nhưng cũng đầy những công lao vô hình của mẹ mà tồn tại bao đời.

Bởi sinh ra trên vùng đất Bình Định - nơi có tới hai vương triều, hai kinh thành trong lịch sử dân tộc nên Nguyễn Thanh Mừng cũng thường nói đến lịch sử như một lẽ thường. Nếu như trong tập Ngàn xưa (1998) của mình, anh viết: “Nghe đồn vua xứ Chà Bàn/ dâng miền Ô Lý rước nàng vu quy/ tôi mang rượu đến biên thùy/ hắt lên mây trắng biệt ly cả cười/…” (Đám cưới Huyền Trân) để nhắc đến chuyện tình vua Chămpa Chế Mân và công chúa Đại Việt Huyền Trân một thời thì trong Ngữ pháp gió, cảm thức lịch sử vẫn chủ đạo. Anh nghiêm trang với cái thời “Bảy trăm năm lẻ Phật hoàng/ gả con vượt biển băng ngàn Chămpa” để nói về vua cha Trần Nhân Tông - ông tổ của Trúc Lâm Yên Tử và câu chuyện lịch sử liên quan đến quốc gia dân tộc với tiếng nói của tuổi trẻ hôm nay.

Dù ở cảm thức lịch sử hay thế sự nhân sinh, sự thể hiện đều bắt đầu từ cuộc sống đời thường. Thơ anh đã nói được cái hồn của cuộc sống, có thể nó buồn vui, ái ố đủ điều nhưng đọng lại trong lòng người đọc là một tâm trạng dư ba thăm thẳm không cùng.

Bìa tập thơ “Ngữ pháp gió” - Ảnh: T.TRỰC

Cái ngông của Nguyễn Thanh Mừng cũng rất đỗi hào hoa. Anh có cốt khí riêng của một nghệ sĩ thời hiện đại: “Ngửa đầu uống một kinh thành/ nét mày Phật Thệ vừa thanh thản cười/ giang tay viết giữa mây trời/ câu thơ hào sảng tặng người hào hoa” (Uống nước dừa bên tháp Vijaya), thật chỉ mỗi động tác uống và viết thôi cũng đủ làm nên bản tính thi sĩ miền Trung. Mấy mươi năm gắn bó với văn chương, anh cảm nhận nhiều điều, để rồi tự thấy mình “Trắng đen râu tóc phân trần/ nửa phần tục lụy nửa phần quy y” (Cú pháp đầu xuân). Anh hóa thân “Tôi giờ thành gã mục đồng/ lùng mua ráo trọi gàu sòng chợ phiên” (Chợ âm dương).

Nếu ai đã từng một lần gặp Nguyễn Thanh Mừng ngoài đời mới biết anh vừa giỡn vừa thật. Cách nói tưng tửng, kiểu cười giòn tan sảng khoái lảnh lói dễ gần nhưng đằng sau đó là một kho tri thức cao sâu. Cách nói ấy vận vào trong thơ, thơ liền theo lời nói, cho nên đọc nhiều câu thơ của anh, người đọc cảm thấy ý tưởng như những mũi tên lửa tinh khôn lựa người dung nạp để chia sẻ dung hòa. Khả năng của người làm thơ là miêu tả hiện thực vốn có, nhưng cái tài của người làm thơ thể hiện ở việc “đẩy” những hiện thực đó vào trong tâm trạng của người đọc, như thế bạn đọc mới nhớ thơ lâu và bài thơ có sức sống. Nguyễn Thanh Mừng đã làm tốt điều đó.

Để chuyển tải ý tưởng của mình trong Ngữ pháp gió, Nguyễn Thanh Mừng vẫn sử dụng số nhiều thể thơ lục bát - thể thơ sở trường được anh viết bằng ngôn ngữ chắt lọc cao độ, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Nhận xét về thơ lục bát của Nguyễn Thanh Mừng, nhà thơ Ngô Minh viết: “Nếu có ai hỏi: Nhà thơ nào viết lục bát dễ thương nhất miền Trung hiện nay? Tôi sẽ trả lời ngay rằng: Nếu tìm được hai người, nhất định trong đó có Nguyễn Thanh Mừng! Vâng, lục bát của Nguyễn Thanh Mừng vừa hiện đại vừa phảng phất phong vị cổ điển, nhẹ như không mà thâm trầm trĩu nặng…”. Đọc thơ anh, người đọc cảm thấy thích thú, vui đấy nhưng cũng có thể bất chợt buồn vì nó xoáy sâu vào trong cái tôi bản thể của mỗi người. Nhà thơ Bằng Việt nhận xét: “Ngữ pháp gió là một tập thơ ngông, một cái ngông đủ sang trọng, lại hồn nhiên đáng yêu và hoàn toàn chấp nhận được ở thời chúng ta đang sống”.

ĐÀO TẤN TRỰC