Ngày 15/1, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã bác bỏ tiến hành mọi cuộc đàm phán hạt nhân trực tiếp với Mỹ.
Phát biểu tại một hội thảo an ninh ở thủ đô New Delhi, Ngoại trưởng Zarif còn lên tiếng chỉ trích việc Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran ký với Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc, Nga và Đức) hồi năm 2015, nhấn mạnh đây là một trong "những thỏa thuận tốt nhất".
Ông cũng bày tỏ hoài nghi về khả năng đạt được một thỏa thuận lâu dài với Mỹ dưới thời chính quyền của Tổng thống Donald Trump trong vấn đề hạt nhân.
Trước đó một ngày, Thủ tướng Anh Boris Johnson đã kêu gọi Tổng thống Mỹ Donald Trump thay thế thỏa thuận hạt nhân Iran bằng một thỏa thuận mới của riêng mình để đảm bảo nhà nước Hồi giáo này không sở hữu vũ khí hạt nhân.
Đây là lần đầu tiên nhà lãnh đạo Anh công khai quan điểm ủng hộ thay thế thỏa thuận hạt nhân mà Anh là một trong những nước tham gia ký kết. Trên tài khoản Twitter sau đó, Tổng thống Trump đã thể hiện sự nhất trí với phát biểu trên của Thủ tướng Johnson.
Trong khi đó, cùng ngày, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cho rằng các quốc gia châu Âu đã vi phạm thỏa thuận hạt nhân ký kết giữa quốc gia này và nhóm P5+1 năm 2015.
Tuyên bố được đưa ra một ngày sau khi các quốc gia Anh, Pháp và Đức kích hoạt cơ chế giải quyết tranh chấp theo thỏa thuận vì cho rằng Tehran không tuân thủ thỏa thuận. Phát biểu tại một cuộc họp báo ở thủ đô New Delhi của Ấn Độ, ông Zarif cho rằng các quốc gia châu Âu đang bị Washington "bắt nạt".
Các quốc gia này không mua dầu mỏ từ Iran, tất cả các công ty của họ cũng đã rút khỏi thị trường Iran. Vì vậy, Ngoại trưởng Iran cho rằng những nước này đã vi phạm thỏa thuận đồng thời nhấn mạnh tương lai của thỏa thuận hạt nhân giờ phụ thuộc vào châu Âu.
Trước đó, ngày 14/1, ba nước châu Âu Anh, Pháp, Đức tuyên bố triển khai cơ chế giải quyết tranh chấp theo thỏa thuận hạt nhân Iran ký kết năm 2015, có tên gọi đầy đủ là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).
Theo điều khoản nêu trong thỏa thuận, một bên tham gia có thể kiến nghị lên một ủy ban chung về việc một bên khác vi phạm thỏa thuận nghiêm trọng. Nếu tranh chấp không được giải quyết tại ủy ban chung, sẽ được đưa lên một ban cố vấn và cuối cùng có thể bị đưa ra Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, có thể sẽ dẫn tới việc tái áp đặt các biện pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc với Iran. Tuy nhiên, Anh, Pháp và Đức khẳng định vẫn tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận, đồng thời bày tỏ quyết tâm làm việc với tất cả các bên còn lại để bảo vệ thỏa thuận.
Bộ Ngoại giao Iran sau đó đã cảnh báo các quốc gia châu Âu sẽ phải đối mặt với "các hậu quả" sau động thái trên. Nga cũng đã lên tiếng chỉ trích quyết định của các nước châu Âu trên, cho rằng "không thấy có bất kỳ lý do nào" để kích hoạt cơ chế đó. Nga "không loại trừ khả năng những hành động thiếu suy nghĩ của châu Âu có thể dẫn tới bước leo thang mới xung quanh thỏa thuận hạt nhân Iran".
Trung Quốc ngày 15/1 cũng bày tỏ hối tiếc trước quyết định của Anh, Pháp và Đức. Phát biểu trong họp báo tại Bắc Kinh, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng cho rằng quyết định của các quốc gia trên không giúp giải quyết vấn đề hay xoa dịu tình hình căng thẳng hiện tại.
Ông Cảnh Sảng cũng khẳng định Trung Quốc luôn tin Iran buộc phải điều chỉnh các cam kết trong JCPOA vì những lý do đặc biệt. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng Mỹ đã đơn phương rút khỏi JCPOA trong khi phớt lờ luật pháp và những nghĩa vụ quốc tế, gây sức ép tối đa với Iran và cản trở các bên khác tuân thủ thỏa thuận và các hành động này là nguyên nhân gây ra những căng thẳng hiện tại.
Trung Quốc kêu gọi tất cả các bên liên quan bình tĩnh và kiềm chế để giải quyết bất đồng thông qua đối thoại và tham vấn trong khuôn khổ JCPOA, có những bước đi vững chắc để khôi phục cân bằng quyền và nghĩa vụ cũng như nỗ lực để bảo vệ và triển khai thỏa thuận. Trung Quốc sẽ liên lạc chặc chẽ và hợp tác với các bên liên quan cũng như nỗ lực tối đa để đảm bảo những mục tiêu này.
Theo JCPOA, Iran chấp thuận hạn chế chương trình hạt nhân mà phương Tây lo ngại có thể sẽ dẫn tới việc phát triển bom hạt nhân. Đổi lại, các quốc gia phương Tây đồng ý gỡ bỏ mọi biện pháp trừng phạt nhằm vào Tehran. Tuy nhiên, năm 2018, Mỹ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Iran.
Động thái này được cho là nguyên nhân dẫn đến căng thẳng hiện nay giữa Washington và Tehran.
Tháng 5 vừa qua, Tehran tuyên bố sẽ "thu hẹp" việc thực hiện các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân, cụ thể là sẽ tăng mức độ làm giàu urani. Cho đến nay, các nước châu Âu vẫn đang thuyết phục Iran tuân thủ cam kết để tránh nguy cơ thỏa thuận đổ vỡ.
L.H (tổng hợp từ TTXVN/Vietnam+)
