* Nghi can chủ mưu vụ tấn công khủng bố 11/9 có thể ra làm chứng
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29/7 đã ký thông qua một dự luật đảm bảo rằng Quỹ bồi thường nạn nhân trong vụ tấn công khủng bố đẫm máu 11/9/2001 sẽ không bao giờ cạn kiệt.
Lễ ký của Tổng thống Trump được tiến hành tại Vườn Hồng, với sự tham dự của hơn 60 nạn nhân - là các nhân viên y tế đầu tiên được điều động tới hiện trường của vụ tấn công 11/9, những người làm việc trong điều kiện nguy hiểm để giải cứu các nạn nhân và đang phải chịu đựng các di chứng về sức khỏe sau thảm kịch này.
Trong bài phát biểu, Tổng thống Trump đã gọi các nạn nhân vụ khủng bố 11/9 là "những chiến binh thực thụ của nước Mỹ" và nhấn mạnh rằng "các bạn đã tạo cảm hứng cho nhân loại”. Với tuyên bố nước Mỹ có "nghĩa vụ quan trọng" phải chăm sóc các nạn nhân và gia đình của họ, Tổng thống Trump đã phê duyệt dự luật gia hạn Quỹ bồi thường nạn nhân vụ khủng bố 11/9 đến năm 2092, mốc thời gian mà về cơ bản đã khiến luật này có thời hạn vĩnh viễn. Trước đó, dự luật này cũng đã được thông qua tại Hạ viện và Thượng viện Mỹ với tỉ lệ ủng hộ áp đảo.
Loạt vụ tấn công khủng bố bằng máy bay xảy ra ngày 11/9/2001 ở Mỹ đã khiến 2.996 người thiệt mạng và hơn 6.000 người bị thương. Đây là lý do trực tiếp khiến Mỹ phát động cuộc chiến tại Afghanistan. Gần 18 năm kể từ khi xảy ra vụ tấn công khủng bố, số người thiệt mạng vẫn tiếp tục tăng do các di chứng đối với sức khỏe mà truyền thông gọi chung là "căn bệnh 11/9".
Trước đó, trong giai đoạn từ 2001-2004, Quỹ bồi thường nạn nhân 11/9 đã chi 7,4 tỉ USD cho thân nhân của 2.880 người thiệt mạng và 2.680 người bị thương trong vụ tấn công này. Quốc hội Mỹ đã bổ sung ngân quỹ vào năm 2011 và 2015 để hỗ trợ thêm hàng nghìn người, song quyết định ngừng chấp nhận yêu cầu bồi thường mới vào cuối năm 2020, sau khi ngân quỹ nhanh chóng cạn kiệt khiến các nhà quản lý phải cắt giảm tới 70% các khoản thanh toán lợi ích.
Tính tới thời điểm này, đã có hơn 40.000 người đăng ký được nhận hỗ trợ từ Quỹ bồi thường nạn nhân vụ khủng bố 11/9.
* Liên quan đến vụ tấn công đẫm máu 11/9, nghi can chủ Khalid Sheikh Mohammed đã bày tỏ sẵn sàng ra làm chứng trong vụ kiện đòi bồi thường của gia đình các nạn nhân nhằm vào chính phủ Ả-rập xê-út, nếu được miễn trừ án tử hình. Lời đề nghị của Khalid Sheikh Mohammed được nêu ra trong một lá thư gửi tới Tòa án quận Manhattan, TP New York, ngày 26/7 vừa qua.
Theo tờ Wall Street Journal, trong bức thư, các luật sư của bên nguyên đơn (gồm các cá nhân và doanh nghiệp đang đòi chính quyền Riyadh bồi thường hàng tỉ USD cho các thiệt hại trong vụ tấn công 11/9) đã tiếp xúc với các luật sư của 5 nghi can khủng bố hiện đang bị giam giữ, trao đổi rõ về những lợi ích của việc cung cấp chứng cứ.
Bức thư nêu rõ luật sư đã tuyên bố rằng "động cơ quan trọng nhất" của quyết định ra làm chứng là các nghi can có thể được miễn án tử hình.
Mohammed và các đối tượng cùng bị giam giữ tại nhà tù của Mỹ trên vịnh Guantanamo trước đó đã tham dự phiên tòa củng cố chứng cứ. Bộ Tư pháp Mỹ hiện chưa đưa ra bình luận gì về thông tin này.
Trong khi đó, ông James Kreindler, một trong những luật sư của bên nguyên, cho biết chưa rõ các thông tin của Mohammed có thể hữu ích đến mức nào. Ả-rập xê-út luôn kiên quyết phủ nhận liên quan đến các vụ tấn công nhằm vào nước Mỹ năm 2001, trong đó những kẻ không tặc đã khống chế và cướp 4 máy bay dân dụng Mỹ lần lượt đâm vào tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại thế giới ở New York, Lầu Năm Góc và một khu vực gần Shanksville, bang Pennsylvania, khiến gần 3.000 người thiệt mạng và khoảng 25.000 người bị thương tại Mỹ.
Chính phủ Ả-rập xê-út, đồng minh gần gũi của Mỹ tại khu vực Trung Đông, đã được hưởng quy chế miễn trừ trong các vụ kiện tại Mỹ liên quan tới các vụ khủng bố 11/9/2001. Tuy nhiên, quy chế này đã bị hủy bỏ sau khi tháng 9/2016, Quốc hội Mỹ đã vô hiệu hóa quyền phủ quyết Tổng thống khi đó là ông Barack Obama đối với dự luật Công lý chống hành động bảo trợ cho khủng bố (JASTA), qua đó mở đường cho các vụ kiện nhằm vào chính quyền Riyadh trên nước Mỹ.
Ông Obama đã sử dụng quyền hành pháp tối cao của mình trong trường hợp này với lập luận rằng JASTA có thể gây phương hại đến an ninh quốc gia cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ giữa Mỹ và các đồng minh quan trọng.
Sau đó, thân nhân hàng nghìn nạn nhân và những người bị thương cùng hàng chục công ty bảo hiểm Mỹ, trong đó có các "tên tuổi" như Liberty Mutual, Safeco, Wausau và nhiều chi nhánh của tập đoàn bảo hiểm Lloyd..., đã khởi kiện Ả-rập xê-út tại tòa án Mỹ căn cứ theo đạo luật JASTA.
Sau thời gian xem xét, tháng 3/2018, Thẩm phán quận Manhattan, ông George Daniels cho rằng những cáo buộc của bên nguyên đơn đối với Chính phủ Ả-rập xê-út là có cơ sở hợp lý để ông vận dụng quyền xét xử.
L.H (tổng hợp từ TTXVN/Vietnam+)
