Ngày 10/7, giới chức Nhật Bản cho biết nước này sẽ cân nhắc các lựa chọn nếu Mỹ tìm kiếm sự hợp tác trong việc đảm bảo an toàn cho các chuyến tàu thương mại tại Trung Đông, sau khi xảy ra các vụ tấn công gần đây nhằm vào nhiều tàu chở dầu tại khu vực điểm nóng này.
Theo Hiến pháp Nhật Bản, nước này dường như sẽ chỉ có các lựa chọn giới hạn như cung cấp hỗ trợ hậu cần theo một đạo luật đặc biệt, như đã từng làm tại thời điểm sau các vụ tấn công khủng bố nhằm vào nước Mỹ ngày 11/9/2001.
Hiện, không chắc liệu Tổng thống Mỹ Donald Trump có kêu gọi Nhật Bản giúp đỡ hay không, trong bối cảnh Washington đã liên tục nhấn mạnh các mối đe dọa mà Iran gây ra.
Ông Trump từng nhận xét rằng hiệp ước an ninh song phương Mỹ - Nhật "không công bằng" và cần phải được thay đổi, song cũng bác bỏ khả năng ông sẽ xóa bỏ hiệp ước này. Một quan chức cấp cao thuộc Bộ Ngoại giao Nhật Bản nói: "Chúng tôi không biết liệu Mỹ có muốn sự hợp tác của Nhật Bản hay không”.
Trong khi đó, theo các phương tiện truyền thông Mỹ, nước này mong muốn một liên minh quân sự đảm bảo an toàn cho các tuyến đường vận chuyển hàng hóa tránh được những mối đe dọa từ Iran và Yemen sau vụ 2 tàu chở dầu bị tấn công trên vịnh Oman tháng trước.
Báo giới dẫn lời Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ, tướng hải quân Joseph Dunford nói: "Chúng tôi đang tham gia cùng với một số quốc gia để xem liệu chúng tôi có thể kết hợp thành một liên minh, theo đó sẽ đảm bảo tự do hàng hải tại cả eo biển Hormuz và Bab el Mandeb hay không".
Theo Luật An ninh được Thủ tướng Shinzo Abe ban hành năm 2015, Nhật Bản hiện có thể viện trợ cho các đồng minh như Mỹ ngay cả khi chính Nhật Bản chưa bị tấn công, trong cái gọi là "sử dụng tự vệ tập thể". Theo đó, Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF) có thể được điều động nếu một tình huống phát sinh trong đó một cuộc tấn công vào một quốc gia khác đe dọa đến sự tồn vong của Nhật Bản.
Trước đề xuất của Mỹ hình thành lực lượng đa quốc gia tuần tra vùng biển chiến lược gần Iran và Yemen, đến thời điểm hiện tại chưa có quốc gia nào đồng ý gia nhập. Theo Massoud Shadjareh, người sáng lập Ủy ban Nhân quyền Hồi giáo có trụ sở tại London (Anh), đề xuất của Mỹ sẽ cho phép liên minh đảm nhiệm việc tuần tra vịnh Ba Tư và Eo biển Hormuz cũng như Eo biển Bab al-Mandab ngăn cách Yemen và châu Phi.
“Chúng tôi đề nghị một vài quốc gia xem xét liệu có thể hình thành một liên minh đảm bảo tự do hàng hải tại Eo biển Hormuz và Bab al-Mandab hay không. Tôi nghĩ trong một vài tuần tới, chúng tôi sẽ biết quốc gia nào ủng hộ sáng kiến đó, và chúng tôi sẽ làm việc trực tiếp với quân đội nước đó để đánh giá năng lực cụ thể”, tướng Joseph Dunford, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ - tuyên bố hôm 9/7.
Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, dường như chưa có quốc gia nào trong khu vực bày tỏ sự ủng hộ. “Thật sự là một tình huống rối bời. Xét về chính trị, không có quốc gia nào sẵn sàng tham gia. Họ không thấy sự khẩn thiết mà chính quyền Tổng thống Trump đang yêu cầu. Và thậm chí nhìn vào những gì Tổng thống Trump gợi ý, đó cũng không phải là một điều cần ngay lập tức. Rõ ràng không có gì khẩn cấp ở đây. Chưa ai sẵn lòng tham gia kế hoạch đó”, ông Shadjareh lý giải.
Theo ông Shadjareh, đến ngay cả chính bản thân Mỹ cũng không sẵn sàng tham gia kế hoạch. “Tất cả những gì họ nói là sẽ hợp tác và các quốc gia khác nên tham gia”, người đứng đầu Ủy ban Nhân quyền Hồi giáo lưu ý kế hoạch dường như được đề xuất nhắm tới các quốc gia vùng Vịnh Ả-rập thay vì Liên minh châu Âu.
L.H (tổng hợp từ TTXVN/Vietnam+)
