* Các nước châu Âu kêu gọi Iran tiếp tục duy trì thỏa thuận hạt nhân
Các quan chức ngoại giao dẫn số liệu mới nhất của các thanh sát viên hạt nhân Liên Hợp Quốc cho biết, Iran vẫn đang sở hữu lượng urani dưới ngưỡng tối đa làm giàu được quy định trong thỏa thuận hạt nhân ký với các cường quốc thế giới hồi năm 2015 có tên Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA), tuy nhiên nước Cộng hòa Hồi giáo đang trên lộ trình đạt mức giới hạn vào cuối tuần này.
Cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc xác nhận Iran sở hữu khoảng 200 kg urani làm giàu cấp độ thấp, dưới ngưỡng của thỏa thuận là 202,8 kg. Một số nhà ngoại giao cho rằng, Iran đang sản xuất lượng urani với công suất khoảng 1kg/ngày, cho rằng nước này sẽ không thể đạt được mức giới hạn trong ngày 27/6 như từng tuyên bố.
Tuy nhiên, theo các nguồn ngoại giao thạo tin, Iran có thể vượt qua giới hạn sớm sau cuộc gặp với đại diện các nước thành viên còn lại của thỏa thuận hạt nhân ở thủ đô Vienna (Áo) trong ngày 28/6, nhằm mục đích cứu vãn văn kiện lịch sử này.
Hồi tuần trước, Iran thông báo sẽ vượt giới hạn thỏa thuận về urani làm giàu vào ngày 27/6. Iran cũng đã ra tối hậu thư 60 ngày cho các nước còn lại tham gia JCPOA nới lỏng trừng phạt đối với Iran trong các lĩnh vực tài chính và dầu mỏ. Trong trường hợp không đạt được điều này, Iran sẽ nối lại hoạt động làm giàu urani và xây dựng lò phản ứng hạt nhân Arak.
Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng ngày 27/6 cảnh báo người đồng cấp Iran Hassan Rouhani rằng việc rút khỏi JCPOA, hay bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Tehran sẽ phá vỡ thỏa thuận, sẽ là một sai lầm.
Phát biểu với phóng viên, Tổng thống Macron nêu rõ: "Tôi đã có một cuộc hội thoại với Tổng thống Rouhani vài ngày trước và tôi đã chỉ rõ rằng mọi sự phá vỡ thỏa thuận hay bất kỳ dấu hiệu nào theo hướng đó đều sẽ là một sai lầm".
Trong diễn biến khác, trước diễn biến căng thẳng giữa Mỹ và Iran, lãnh đạo Thượng viện Mỹ cho biết sẽ bỏ phiếu đối với đề xuất sửa đổi Đạo luật ủy quyền quốc phòng (NDAA) nhằm ngăn chặn Tổng thống Mỹ Donald Trump thực hiện các hành động quân sự chống lại Iran mà không được sự chấp thuận của Quốc hội.
Theo phóng viên TTXVN tại Mỹ, lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mỹ Mitch McConnell ngày 26/6 cho biết các nhà lãnh đạo thượng viện đã thảo luận một thỏa thuận nhằm bỏ phiếu đề xuất sửa đổi NDAA do Thượng nghị sĩ Tim Kaine và Tom Udall khởi xướng.
Những sửa đổi này sẽ ngăn chặn Tổng thống Mỹ Donald Trump sử dụng ngân sách để đưa ra hành động quân sự chống lại Iran mà không có sự chấp thuận của Quốc hội. Những người ủng hộ cho rằng Tổng thống Trump vẫn có thể đưa ra hành động quân sự mà không cần sự chấp thuận trong trường hợp quân đội Mỹ bị tấn công.
Tuy nhiên, dự luật sửa đổi này khó có thể đạt được 60 phiếu ủng hộ cần thiết để được bổ sung vào NDAA. Ngay cả khi tất cả nghị sĩ Đảng Dân chủ ủng hộ dự luật này, thì văn kiện sửa đổi vẫn cần 13 phiếu từ các Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa.
Liên quan đến thỏa thuận JCPOA Ngày 26/6, các nước châu Âu đã lên tiếng hối thúc Iran tiếp tục thực thi thỏa thuận hạt nhân ký hồi năm 2015 với Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Nga và Trung Quốc), đồng thời khẳng định "không còn lựa chọn hòa bình đáng tin cậy" nào khác.
Phát biểu tại trước 15 thành viên của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đại sứ Liên minh châu Âu (EU) tại Liên Hợp Quốc Joao Vale de Almeida nhấn mạnh thỏa thuận hạt nhân Iran, là thỏa thuận hạt nhân vốn đang hoạt động và đang hướng tới mục tiêu của văn kiện này. Ông nhấn mạnh không còn sự lựa chọn hòa bình đáng tin cậy nào khác.
Trong diễn biến có liên quan, đại sứ Pháp tại Liên Hợp Quốc Francois Delattre cảnh báo việc chấm dứt thỏa thuật hạt nhân trên sẽ đồng nghĩa với một bước lùi nguy hiểm, mang tới sự bất ổn và những hậu quả nghiêm trọng tiềm tàng đối với khu vực Trung Đông, xu hướng không phổ biến vũ khí hạt nhân, và an ninh của con người. Ông Delattre nhấn mạnh Tehran phải tránh mọi biện pháp có thể khiến nước này ngừng các cam kết hạt nhân.
Trong khi đó, đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Vassily Nebenzia khẳng định mong muốn Iran duy trì cam kết rong thỏa thuận hạt nhân, song cáo buộc Mỹ đã phát đi những tín hiệu không rõ ràng.
Những phát biểu trên được đưa ra sau khi Iran cùng ngày khẳng định nước này không thể "một mình" cứu vãn thỏa thuận hạt nhân trong bối cảnh quốc gia Cộng hòa Hồi giáo đang có động thái bỏ qua những cam kết kiềm chế hoạt động hạt nhân.
Tại phiên họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc Majid Takht Ravanchi cho hay Iran đã làm nhiều hơn bổn phận của mình để bảo toàn thỏa thuận hạt nhân. Tuy nhiên, ông Ravanchi nhấn mạnh một mình Tehran không thể và sẽ không gánh vác thêm gánh nặng để bảo vệ văn kiện này.
Theo nhà ngoại giao Iran, việc Mỹ rút khỏi JCPOA và tái áp đặt trở lại các lệnh trừng phạt nhằm vào nước này đã khiến JCPOA gần như không hiệu quả. Ông nhấn mạnh các nước khác tham gia ký kết JCPOA, gồm Anh, Pháp và Đức, phải tìm cách bồi thường cho Iran do các lệnh trừng phạt của Mỹ.
L.H (tổng hợp từ TTXVN/Vietnam+)
