Thực trạng rừng tự nhiên đang có chiều hướng giảm cả về diện tích và chất lượng; nạn khai thác gỗ, phá rừng làm rẫy ngày càng diễn biến phức tạp. Trong khi đó diện tích rừng được giao quản lý, bảo vệ đạt tỉ lệ thấp, trách nhiệm của chủ rừng chưa được phát huy… làm hạn chế đến sự phát triển của rừng.
Một góc rừng vừa bị phát, đốt để làm rẫy - Ảnh: P.NAM
Thực hiện chủ trương đóng cửa rừng của Thủ tướng Chính phủ, những năm qua tỉnh Phú Yên liên tục cắt giảm chỉ tiêu khai thác gỗ rừng tự nhiên. Nếu như trước năm 1997 khai thác bình quân khoảng 20.000m3 gỗ/năm, đến năm 2000 giảm xuống còn 8.000m3 gỗ/năm và năm 2011 giảm còn từ 3.000-4.000m3 gỗ/năm. Đầu năm 2012, UBND tỉnh ra thông báo ngừng khai thác rừng tự nhiên, chỉ khai thác khi thực sự có nhu cầu cấp thiết. Việc giảm chỉ tiêu khai thác gỗ rừng tự nhiên hàng năm góp phần bảo vệ môi trường sinh thái rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và hạn chế lũ lụt, đồng thời cũng đặt ra những thách thức trong công tác quản lý, bảo vệ do mất cân đối trong quan hệ cung cầu về gỗ, tạo sức ép tiêu cực ngoài ý muốn lên các diện tích rừng còn lại.
Mặc dù công tác quản lý, bảo vệ rừng được các cấp, các ngành và chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm, nhưng tình trạng xâm hại đến rừng tự nhiên vẫn diễn biến phức tạp, cụ thể trong năm 2011 có 8.719 trường hợp lấn chiếm trái phép đất lâm nghiệp, trong đó hơn 5.100ha đất có rừng. Tình trạng phá rừng làm rẫy tiếp tục diễn ra trên diện rộng, chủ yếu là để trồng sắn, mía. Theo Chi cục Kiểm lâm Phú Yên, hầu hết các vụ xâm hại đều thuộc các diện tích rừng chưa có “chủ” thực sự, vì hiện được giao UBND cấp xã quản lý.
Theo UBND tỉnh, năm 2006, toàn tỉnh có gần 161.995ha rừng, chiếm khoảng 32% diện tích tự nhiên, độ che phủ đạt tỉ lệ 30%. Đến năm 2012 diện tích rừng phát triển lên gần 182.000ha, tăng gần 20.000ha, nâng độ che phủ lên gần 35%. Tuy nhiên, so với năm 2010, hiện nay diện tích rừng tự nhiên thuộc 3 loại rừng chỉ còn 124.732ha, giảm gần 945ha. Ông Phan Văn Công, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Phú Yên cho biết, đáng lo ngại nhất là rừng tự nhiên đang có chiều hướng giảm cả về diện tích và chất lượng. Nguyên nhân chủ yếu là do người dân phá rừng làm rẫy và nạn khai thác gỗ trái phép ngày càng diễn ra phức tạp, nhất là các loài gỗ quý hiếm, khó có thể kiểm soát.
Theo ông Phan Văn Công, đến thời điểm này chỉ mới thực hiện giao, cho thuê đất lâm nghiệp (gồm đất có rừng và chưa có rừng) cho các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình chiếm tỉ lệ hơn 21% quỹ đất lâm nghiệp (265.597ha). Trong khi đó, nhiều diện tích đất lâm nghiệp được giao chưa phát huy hết hiệu quả kinh tế, người dân chưa thực sự sinh sống, phát triển kinh tế bằng nghề rừng; việc giao đất, giao rừng cho hộ gia đình đang gặp nhiều trở ngại; nhiều nơi đất rừng đã được giao nhưng chưa xác định cụ thể trên bản đồ và thực địa; trên thực tế việc xác định trữ lượng, chất lượng và tăng trưởng rừng hàng năm để tiến hành giao, cho thuê đòi hỏi tốn nhiều công sức; công tác thanh, kiểm tra việc sử dụng sai mục đích đất rừng chưa được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc. Mặt khác, hiện nay các ban quản lý rừng và doanh nghiệp Nhà nước được giao rừng với diện tích khá lớn, chiếm hơn 46% quỹ đất lâm nghiệp, nhưng công tác quản lý, bảo vệ chưa đạt so với yêu cầu đề ra, thậm chí mất khả năng kinh doanh từ rừng hoặc mang lại hiệu quả thấp…
Bên cạnh đó, công tác giao, cho thuê đất, thuê rừng không theo một hệ thống thống nhất và nhất quán; các quy định về trách nhiệm và quyền lợi của chủ rừng vẫn chỉ mang tính định hướng, trong khi đó các chính sách hỗ trợ cho chủ rừng, đặc biệt là hộ gia đình và cá nhân còn thiếu và chưa hấp dẫn. Trên thực tế, hiện nay người dân chưa thật sự quan tâm đến tỉ lệ hưởng lợi từ sản phẩm rừng, mà thay vào đó họ đặc biệt chú trọng đầu tư vào các diện tích đất có thể trồng trọt, chăn nuôi, vì thời gian chờ đợi khai thác rừng quá lâu.
Ông Phan Văn Công cho rằng, để giao, khoán rừng đạt hiệu quả, quan trọng nhất là phải đánh giá chính xác hiện trạng, xác định được lượng tăng trưởng của rừng, vì đây là cơ sở để xây dựng chỉ số giám sát trách nhiệm về bảo tồn, phát triển rừng và cơ chế hưởng lợi. Tuy nhiên, hiện nay công tác này ở hầu hết các địa phương còn lúng túng hoặc chưa được quan tâm giải quyết. Ngoài ra, việc giám sát thực hiện nghĩa vụ và quyền lợi đối với mỗi loại rừng, từng khu rừng phần lớn các địa phương vẫn chưa thực hiện. Những vướng mắc trên làm ảnh hưởng đến việc thực hiện nghĩa vụ và quyền hưởng lợi từ rừng, dẫn đến các cấp chính quyền không thực hiện hết trách nhiệm quản lý nhà nước, nhất là cấp xã trong việc thi hành Quyết định 245/1998 của Thủ tướng Chính phủ về bảo vệ, phát triển rừng và quản lý lâm sản.
PHƯƠNG NAM
