Đã bước vào mùa tiêu thụ lớn nhất trong năm nhưng bà con làm nghề chế biến mắm ở xã An Chấn, huyện Tuy An vẫn còn khá chật vật trong việc chuẩn bị. Nguyên liệu thiếu và giá tăng cao khiến nhiều hộ sản xuất nước mắm khó khăn.
Sản phẩm nước mắm truyền thống An Chấn chuẩn bị đưa đi tiêu thụ - Ảnh: N.XUÂN
THIẾU NGUYÊN LIỆU
Thôn Mỹ Quang Nam, xã An Chấn, huyện Tuy An hiện có khoảng 50 hộ dân tham gia với sản lượng khoảng 60.000 lít/năm. Năm nay mất mùa cá cơm nên hầu hết các hộ đều gặp khó khăn trong việc tìm nguồn nguyên liệu cho sản xuất nên lượng sản phẩm cung cấp cho thị trường giảm đáng kể. Theo ông Phan Minh Tưởng, Phó thôn Mỹ Quang Nam, vụ trước sản lượng cá cơm được bà con đưa vào chế biến hơn 20.000 tấn nhưng năm nay chỉ còn một nửa. Một số cơ sở sản xuất quy mô lớn, có vốn và điều kiện thì đi các địa phương khác tìm mua nguyên liệu, còn những hộ không tiếp cận được nguồn nguyên liệu phải tạm dừng sản xuất chờ vụ sau.
Ông Nguyễn Hồng Sơn, chủ một cơ sở sản xuất nước mắm có quy mô lớn ở đây cho biết, năm nay để đảm bảo đủ lượng cá ướp mắm, các hộ làm mắm phải đi gom hàng ở các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Quảng Ngãi... Do nguồn hàng khan hiếm nên giá cá nguyên liệu cũng bị đẩy lên cao. Nếu năm trước giá cá cơm dao động từ 5.000-7.000 đồng/kg thì năm nay tăng lên đến 15.000-17.000 đồng/kg; việc thu gom cá cũng không phải dễ dàng. Trước kia, nhà ông muối một sạp mắm 1,5 tấn chỉ hết chừng 9-10 triệu tiền cá nguyên liệu thì nay lên đến 22-23 triệu đồng. Bên cạnh đó, các cơ sở thu mua và chế biến cá cơm khô xuất khẩu cũng phát triển rất mạnh, trực tiếp cạnh tranh thu mua nên việc tiếp cận nguồn nguyên liệu đối với bà con làm mắm càng khó khăn. Ông Sơn cho biết thêm: “Nếu năm trước tôi sản xuất khoảng 40 tấn sản phẩm/năm thì năm nay chỉ còn 25 tấn. Giá nguyên liệu đầu vào tăng từ 2 đến 3 lần, trong khi giá bán chỉ tăng từ 10-15% nên năm nay làm nghề không có lời nhiều. Những người làm mắm chủ yếu là vì muốn giữ nghề và giữ bạn hàng cho những năm sau nên phải cố gắng duy trì sản xuất. Nhiều khả năng một số cơ sở phải chắt mắm sớm để có hàng cung cấp cho khách”.
GIỮ THỊ TRƯỜNG TRUYỀN THỐNG
Bên cạnh việc thiếu hụt nguyên liệu, thị trường tiêu thụ nước mắm cũng đang gặp khó khăn. Vài năm gần đây, sự ra đời của các loại nước mắm sản xuất công nghiệp giá mềm như Nam Ngư, Đệ Nhất, Đệ Nhị, Ong Chúa... đã chiếm lĩnh phần lớn thị trường tiêu thụ tại Phú Yên. Với lợi thế giá rẻ, quảng bá tốt, cộng với công nghệ xử lý, giúp mắm để lâu mà vẫn giữ được màu sắc, mùi vị nên những dòng nước mắm này đang dần lấn các dòng sản phẩm truyền thống của các làng nghề mắm thủ công của tỉnh. Tuy nhiên, một số người trong nghề vẫn tin tưởng vào chất lượng và đẳng cấp của dòng sản phẩm mắm nhỉ cao cấp truyền thống của mình. Ông Trình Văn Nam, cơ sở nước mắm Ba Na lạc quan: “Tôi tin rằng sau một thời gian sử dụng các sản phẩm nước mắm công nghiệp, người tiêu dùng cũng sẽ quay lại dùng các dòng sản phẩm nước mắm truyền thống vì đây mới thực sự là nước mắm nguyên chất và hầu như không có sự can thiệp của máy móc, hóa chất bảo quản. Do vậy, người trong nghề làm mắm vẫn tin tưởng vào sự phát triển của nghề này”. Còn bà Lê Thị Kim Ngân, cơ cở nước mắm Ngân Mỹ Á giải bày: “Trong vài năm qua, được sự hỗ trợ của Sở KH-CN và Hội Nghề cá Phú Yên, các hộ sản xuất nước mắm của địa phương đã có bước đột phá về cải tạo mẫu mã, bao bì, nâng cao chất lượng sản phẩm. Điều quan trọng hơn là thành lập được thương hiệu tập thể của nước mắm Phú Yên. Các hộ sản xuất ở đây cũng rất có ý thức gìn giữ và phát triển thương hiệu này”.
Vấn đề đặt ra là các cơ sở vẫn chưa tổ chức được hệ thống tiêu thụ ổn định, bền vững để mạnh dạn đầu tư mở rộng sản xuất. Hiện nay thị trường tiêu thụ của người dân làng mắm An Chấn chủ yếu trong tỉnh và có xuất đi một số tỉnh khác là thông qua những bạn hàng quen của từng cơ sở riêng lẻ. Do vậy, về lâu dài, việc hình thành các đại lý tiêu thụ nước mắm tại các tỉnh, thành phố là vô cùng cần thiết.
Để phát triển làng nghề nước mắm An Chấn, huyện Tuy An đang triển khai dự án trưng bày, giới thiệu sản phẩm nước mắm trên quốc lộ 1A. Tuy nhiên tiến độ xây dựng rất chậm. Do vậy điều mong muốn của người dân làng nghề là sớm hoàn chỉnh dự án này để các hộ sản xuất nước mắm ở đây có điều kiện quảng bá sản phẩm truyền thống của địa phương với khách phương xa. Đây sẽ là cách hiệu quả nhất giới thiệu đến người tiêu dùng trong cả nước biết đến thương hiệu nước mắm của địa phương.
NGÔ XUÂN
