Ba năm chưa phải là khoảng thời gian dài để đánh giá hết những thành quả và cả những tác động của việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nhưng cũng không phải là ngắn để có thể nhận diện hết những cơ hội và thách thức. Nhưng rõ ràng, “cuộc chơi” này hướng đến mục đích vì sự phát triển, không chỉ cho lĩnh vực kinh tế mà còn cho những cải cách thể chế.

Nông dân huyện Đồng Xuân ép mía bằng che thủ công thay vì bán cho nhà máy   Ảnh: .THUẦN

 

TỰ TIN HƠN Ở “SÂN CHƠI” LỚN

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, những tác động của việc gia nhập WTO được thể hiện rõ nhất qua việc Việt Nam vượt qua một cách ngoạn mục cuộc suy thoái kinh tế đã từng phủ bóng đen trên toàn cầu. Năm 2007, tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước ta đạt 8,5% nhờ được hưởng lợi từ nhiều yếu tố tích cực cả bên trong cũng như bên ngoài. Năm 2009, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu suy thoái, thị trường xuất khẩu bị thu hẹp, các doanh nghiệp và làng nghề lao đao, thế nhưng nhờ những nỗ lực điều hành của Chính phủ, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn đạt 5,3%, là một trong số ít quốc gia có tốc độ tăng trưởng dương. Điều đó, nếu không phải vì chúng ta đã gia nhập một “sân chơi” lớn với thị trường rộng mở thì khó khăn có khi còn tăng lên gấp nhiều lần.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú, cái được lớn nhất không phải là những thành quả trong phát triển kinh tế, mà là những đổi thay trong nhận thức và tư duy. Trên cơ sở đó, chúng ta đã kịp thời ban hành nhiều cơ chế, chính sách phù hợp với tình hình thực tế. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn) cũng có chung quan điểm này, ông cho rằng, nhờ gia nhập sân chơi lớn mà ý thức của cơ quan quản lý Nhà nước, cán bộ viên chức và các doanh nhân ngày càng rõ rệt hơn, thường trực hơn về việc mở rộng giao lưu thương mại quốc tế, đồng thời rút ra được một số kinh nghiệm trong quá trình giao lưu thương mại. Từ nhận thức như vậy, nên Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ về mối giao lưu thương mại quốc tế, ngay cả trong thời kỳ khủng hoảng số vốn FDI đổ vào Việt Nam vẫn không hề giảm.

Phát biểu về thành quả của Việt Nam sau ba năm gia nhập WTO tại diễn đàn Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Võ Hồng Phúc cho rằng, chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn. “Ai cũng biết rằng kể từ ba năm hội nhập, vấn đề thu hút đầu tư nước ngoài rất khả quan. Đầu tư của doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam đã tăng mạnh. Năm 2007, nguồn vốn đầu tư đã đạt trên 100 tỉ USD, bằng cả 17 năm Việt Nam chưa hội nhập và sau đó đến năm 2008, mặc dù ảnh hưởng cuộc khủng hoảng, nguồn vốn FDI vẫn tăng. Điều đó thể hiện rằng khi Việt Nam đã hội nhập, môi trường đầu tư kinh doanh đã tiến tới ngang bằng với các nước thành viên WTO và các nhà đầu tư đã yên tâm đầu tư vào Việt Nam”, ông Phúc nói.

NÔNG DÂN CHƯA HƯỞNG LỢI NHIỀU

Tuy nhiên, việc Việt Nam gia nhập WTO không phải ai cũng được hưởng lợi. Thực tế cho thấy, nông dân vẫn là đối tượng chịu thiệt thòi nhiều nhất khi chính sách bảo hộ nông nghiệp không còn nữa. Trong khi WTO quy định đối tượng của các chính sách hỗ trợ trong nước là người sản xuất thì Việt Nam lại hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, mà chủ yếu là doanh nghiệp nhà nước. Còn đối với người nông dân, là người trực tiếp sản  xuất ra sản phẩm hàng hóa thì rất ít được hỗ trợ. Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đưa ra nhận xét: “Nhìn lại sau ba năm gia nhập WTO, ngành Nông nghiệp đang bị thiệt thòi lớn, vốn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp giảm rất mạnh. Năm 2000, vốn đầu tư vào ngành này chiếm khoảng 13% tổng đầu tư xã hội, nhưng đến năm 2009 chỉ còn 6,8%. Như vậy, lĩnh vực nông nghiệp đang bị thiệt thòi đáng kể, trong khi tăng trưởng kinh tế cũng như tạo việc làm, ổn định xã hội thì nông nghiệp có đóng góp quan trọng”.  

Ngay trong diễn đàn Quốc hội, vấn đề này cũng được đưa ra bàn luận rất sôi nổi. Đại biểu Nguyễn Minh Thuyết đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế sau ba năm nước ta gia nhập WTO. Đó là, chúng ta chưa khắc phục được tình trạng mất cân đối, thậm chí là mất bình đẳng trong giao lưu thương mại quốc tế (thể hiện qua việc nhập siêu quá lớn, ở thị trường trong nước có biểu hiện “khách” lấn “chủ”, tức là các nhà đầu tư nước ngoài lấn các nhà sản xuất, các doanh nghiệp trong nước). Hạn chế thứ hai là những yếu kém về cơ cấu kinh tế, tổ chức sản xuất kinh doanh, chất lượng nhân lực quản lý và yếu kém về tư pháp rất chậm được khắc phục. “Trong lĩnh vực xuất khẩu, cho đến nay, Việt Nam vẫn chỉ xuất khẩu những hàng thô, những hàng gia công lắp ráp nên vị thế cạnh tranh không mạnh”, ông Thuyết nói. 

Ngoài ra, các chuyên gia cũng chỉ rõ những khiếm khuyết của Việt Nam, như chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế chưa cao, quá trình ban hành chính sách tuy đã minh bạch hơn nhưng vẫn thiếu tính tiên liệu; việc phối hợp giữa các ban ngành chức năng còn kém, còn tồn tại nhiều thủ tục hành chính rườm rà... Bộ trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư Võ Hồng Phúc cũng thừa nhận, những hạn chế trên là do chúng ta chưa có chính sách phản ứng linh hoạt. 

Tất cả những hạn chế, tồn tại trên cần được nghiêm túc kiểm điểm, nhìn nhận để chúng ta hội nhập sâu rộng hơn với kinh tế thế giới để khai thác tốt hơn những cơ hội, bởi xét cho cùng trong một thế giới ngày càng “nhỏ bé” vì hội nhập, chúng ta không thể đơn thương độc mã, có thể việc gia nhập WTO có những tác động không nhỏ nhưng đó là quy luật tất yếu để hướng đến sự phát triển.

ANH THƠ