Nhờ sự can thiệp của Ngân hàng Nhà nước bằng các công cụ lãi suất và tỉ giá, thị trường ngoại hối và giao dịch ngoại tệ trên địa bàn Phú Yên từng bước tạo được ổn định. Tuy nhiên, đó chỉ là các giải pháp tình thế, nhiều ý kiến cho rằng cần sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý ngoại hối, nhằm tạo hành lang pháp lý bền vững, phù hợp với thị trường.

Pháp lệnh Ngoại hối đã quy định: Nghiêm cấm triệt để các giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo bằng ngoại tệ giữa các tổ chức, cá nhân trên lãnh thổ Việt Nam. Pháp lệnh cũng quy định cụ thể về việc mở, sử dụng tài khoản ngoại tệ tiền mặt, quy định quyền sử dụng ngoại tệ của cá nhân như được cất giữ, mang theo người, gửi tiết kiệm ngoại tệ và được rút ra bằng ngoại tệ... Các quy định này phù hợp với bối cảnh nền kinh tế hiện nay. Theo quy định tại các điều 22, 24 của Pháp lệnh Ngoại hối, Nhà nước cấm tổ chức, cá nhân giao dịch ngoại tệ với các tổ chức không được cấp giấy phép hoạt động. Quy định này bị đánh giá là quá ưu đãi cho hoạt động của tổ chức tín dụng, gây bất hợp lý cho người dân và doanh nghiệp. Chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tại Phú Yên giải thích: Trong bối cảnh tự do hóa giao dịch vãng lai, phương thức quản lý Nhà nước ở đây là trao quyền cho các tổ chức tín dụng xác định giao dịch vãng lai nào là hợp pháp, nếu đã là giao dịch vãng lai hợp pháp thì được tự do thực hiện. Các tổ chức tín dụng chịu trách nhiệm đối với giao dịch đã thực hiện cho khách hàng; khách hàng chịu trách nhiệm về tính xác thực của các loại chứng từ, giấy tờ đã xuất trình cho tổ chức tín dụng. Qua đó, giám sát các luồng vốn ngoại tệ thông qua hệ thống ngân hàng được phép giao dịch ngoại tệ và các tài khoản ngoại tệ mở tại ngân hàng áp dụng cho từng loại hình giao dịch. 

Trên thực tế, các quan hệ giao dịch bằng ngoại tệ (chủ yếu là USD) trên thị trường Phú Yên thời gian qua rất sôi động, thể hiện qua các hoạt động ngân hàng, tài chính, xuất nhập khẩu, mua bán tài sản giữa các cá nhân... Tính riêng năm 2009, lượng ngoại tệ các tổ chức tín dụng trên địa bàn huy động được tăng 83% so với năm 2008, lượng kiều hối chuyển về đạt trên 19 triệu USD. Đó là chưa kể đến các giao dịch ngoài thị trường tự do. Thế nhưng, theo quy định nếu thanh toán, mua - bán tại các tổ chức tín dụng liên quan đến ngoại hối thường gặp phải rườm rà về thủ tục, ngược lại với việc mua bán ngoại tệ ở thị trường tự do lại khá dễ dàng, nhanh chóng.

Các chuyên gia ngân hàng cho rằng, muốn phát huy tác dụng của Pháp lệnh Ngoại hối, ngoài lượng dự trữ ngoại tệ của Nhà nước đủ mạnh, ổn định được giá trị của đồng nội tệ, kiểm soát tốt “giao dịch chợ đen”, kiểm soát nguồn gốc thu nhập bằng ngoại tệ của người dân…, cần hướng tới bảo đảm hài hòa các lợi ích của Nhà nước, tổ chức kinh tế và cá nhân; tạo sự cân đối giữa quy luật thị trường với công tác quản lý Nhà nước và tính ổn định của hành lang pháp lý. Trong chuyến công tác tại Phú Yên hồi đầu năm 2010, Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Đặng Thanh Bình cho biết, dự án Luật Ngân hàng đang được xây dựng theo hướng mở và tăng quyền điều hành cho Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, trong điều kiện nền kinh tế đang chuyển đổi, các thành phần kinh tế đang “tập làm ăn” thì việc sửa Pháp lệnh Ngoại hối phải theo hướng linh động, với những chính sách linh hoạt cho từng thời kỳ để khuyến khích nền kinh tế phát triển.

VÂN NGUYÊN