Thế kỷ XXI, con người chú trọng khai thác tiềm năng kinh tế biển, các đô thị không còn thờ ơ với biển mà đang vươn ra, hướng về biển, đó là xu thế tất yếu của thời đại.

Vai trò của biển

Việt Nam có chiều dài bờ biển 3.260km, chưa kể chiều dài men theo các hải đảo; địa hình chữ S vươn ra biển Đông. Đây là điều kiện thuận lợi mở cánh cửa ra thế giới.

Phú Yên là tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, có đường bờ biển dài 189km; phía bắc giáp Ghềnh Ráng (TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) chạy đến đảo Hòn Nưa giáp tỉnh Khánh Hòa. Dãy Trường Sơn hùng vĩ khi chạy vào đến Phú Yên, nhánh núi Cù Mông như con rồng khổng lồ trườn ra biển; còn núi Đá Bia (thuộc khối núi Đại Lãnh) hiên ngang nhô ra biển Đông, làm cho bờ biển Phú Yên càng xinh đẹp và hấp dẫn. Dọc bờ biển hoang sơ có nhiều đảo nhỏ, núi đồi, ruộng rẫy, cây lá xanh tươi bốn mùa; với bờ cát trắng trải dài, đôi khi lại cong như vầng trăng khuyết; nhiều đầm vịnh đẹp nổi tiếng như đầm Cù Mông, vịnh Xuân Đài, đầm Ô Loan, vịnh Vũng Rô. Phú Yên có nhiều danh lam thắng cảnh như gành Đá Đĩa, quần thể Hòn Yến, mũi Đại Lãnh… là tiềm năng quý giá mà thiên nhiên ban tặng để Phú Yên phát triển các đô thị du lịch biển.

Lịch sử thế giới được viết lên bởi những mối liên kết dọc ngang qua đường biển, châu Mỹ được khám phá bởi những cuộc thám hiểm trên biển, các trung tâm văn hóa của các đế chế cổ đại cũng được xây dựng ven biển. Ngày nay, các trung tâm tài chính, ngân hàng lớn cũng nằm ven biển. Đó là minh chứng cho tiềm năng của các đô thị biển Việt Nam, trong đó có Phú Yên.

Phát triển đô thị

Từ xa xưa, nhiều đô thị biển như Hội An (tỉnh Quảng Nam), Vũng Tàu, Hải Phòng, Đà Nẵng… được hình thành qua con đường giao thương với các quốc gia biển; phần lớn các đô thị này đều có cảng biển nên phát triển khá nhanh.

Ngày nay, các đô thị biển đang được hình thành theo các trục giao thông ven biển, đường tới đâu thì đô thị phát triển tới đó.

Trong suốt thời gian dài sau ngày giải phóng đất nước, chúng ta chỉ biết đến đô thị biển khi đi du lịch Đồ Sơn (Hải Phòng), Sầm Sơn (Thanh Hóa), Cửa Lò (Nghệ An), hay Nha Trang (Khánh Hòa), Vũng Tàu, Đà Nẵng, mà khó có thể nhận ra một chiến lược phát triển của các đô thị biển. Trong những năm gần đây, bất động sản và nghỉ dưỡng là những cụm từ hot nhất ở các đô thị biển; với những căn biệt thự đẹp, những khu nghỉ dưỡng sang trọng và đẳng cấp, nằm dọc bờ biển. Các đô thị biển cạnh tranh gay gắt, nhưng ngược lại, các dự án, các khu đô thị lại xây dựng gần như giống nhau. Dự án nào cũng biệt thự, nhà hàng, khách sạn, rất ít thấy bóng dáng các trung tâm tài chính, thương mại, trung tâm văn hóa, hội chợ triển lãm, tổ chức sự kiện, các đô thị khoa học, sáng tạo, các trung tâm đào tạo, rèn luyện thể dục thể thao…

Đối với Phú Yên, sự khác biệt rõ nét nhất và làm nên đặc trưng của đô thị biển không chỉ là bãi tắm đẹp, hoang sơ mà còn là không gian đô thị ven biển. Nếu chỉ có bãi biển và phong cảnh đẹp thì nên xây dựng các đô thị ven biển du lịch, nghỉ dưỡng; thiên về các khu nghỉ dưỡng thấp tầng, đan xen các vùng cảnh quan tự nhiên như mặt nước, rừng cây, núi đồi, rất phù hợp với đô thị Sông Cầu, Tuy An…

Phú Yên nên chú trọng xây dựng, nâng cấp mở rộng cảng biển Vũng Rô; xây dựng cảng tổng hợp Bãi Gốc cho đô thị Đông Hòa; khảo sát xây dựng thêm cảng biển ở đô thị Sông Cầu, hay nâng cấp mở rộng cảng cá Tiên Châu (huyện Tuy An) thành cảng tổng hợp. Tương lai, du lịch bằng tàu thủy trên biển sẽ phát triển mạnh. Vì vậy, cảng biển luôn là cánh cổng, là động lực quan trọng thúc đẩy đô thị biển phát triển.

Ngoài ra, khu trung tâm đô thị biển ở Phú Yên nhìn chung hiện nay đều có mật độ cư trú thấp, nên tập trung xây dựng cô đặc hơn, cao hơn chứ không nên mở rộng ra; khi đó sự đan xen giữa cái mới của đô thị và cảnh quan sẽ tạo ra sự hấp dẫn, tạo sự khác biệt cho khách du lịch khi đến đô thị. Vì vậy, trong quy hoạch xây dựng, tỉnh nên tạo ra những trục không gian chính, hướng các hoạt động của đô thị về biển.

KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG