Đây là năm thứ hai liên tiếp, người trồng khóm Đồng Dinh (huyện Phú Hòa) thất thu do giá hạ. Chưa kể năm nay nắng hạn, khóm giảm năng suất, cây khóm giống mất sức sẽ dẫn đến mất mùa năm sau.
Giảm năng suất
Ông Nguyễn Văn Tình ở xã Hòa Thắng (huyện Phú Hòa) đang thu hoạch khóm chia sẻ: “Mấy năm trước thời tiết thuận lợi thì đến thời điểm này, chúng tôi đã thu hoạch lứa thứ hai. Còn năm nay, tháng Giêng thu hoạch lứa đầu, sau đó nắng quá lứa khóm nhỏ tiếp theo ra trái không lên thẳng mà nghiêng qua một bên, nắng riết áp xuống làm khóm khô héo đọt”.
Những năm qua, người trồng khóm Đồng Dinh nâng cao thu nhập bằng cách tăng năng suất cây khóm. Theo kinh nghiệm nông dân trồng khóm, một năm cây khóm có 2 mùa chính ra trái tự nhiên thu hoạch vào tháng Giêng và tháng 5 âm lịch. Người trồng khóm tìm cách để khóm ra trái rải vụ thu hoạch bán quanh năm bằng cách “chế”, tức là dùng chất cặn gió đá (acetylen) pha với rượu rồi hòa với nước tưới lên ngọn khóm kích thích cho khóm ra nụ. Từ khi khóm đậu trái qua 5 tháng 10 ngày là thu hoạch.
Theo cách “chế” khóm ra trái này, thường 1ha người dân trồng 3 vạn cây khóm; trong đó, họ lựa khóm tốt “chế” cho ra 1 vạn trái, với giá hiện nay 8.000 đồng/trái, sau khi trừ chi phí đầu tư phân bón thì số tiền thu về trên 50 triệu đồng. Thế nhưng năm nay nắng hạn, “chế” trái không đậu nên nhiều người thất thu. Bà Trần Thị Linh, một người trồng khóm cho hay: Từ lúc “chế” đến sau 1 tháng 10 ngày, trên đọt khóm nhú ra nụ màu hồng là đậu trái, riêng năm nay tôi “chế” lần 2 nhưng nắng quá nên khóm không đậu. Cũng theo bà Linh, khóm đầu vụ có nhiều cây tủ lại che nắng nên cây con đơm lên trời. Khi thu hoạch lứa đầu, người trồng cắt dọn khóm mẹ còn khóm con gặp nắng không đủ sức ra trái. Cây nào ráng được thì ra trái nhỏ gọi là khóm đẹt, loại này bán giá rất thấp.
Hiện nay, thương lái mua khóm Đồng Dinh theo nhiều giá. Trái khóm nặng 1kg trở lên là 80.000 đồng/chục “có đầu” (12 trái); rồi sau đó hạ xuống 60.000 đồng/chục, 50.000 đồng/chục và thấp nhất là 10.000 đồng/chục, tức 1.000 đồng/trái, đây là khóm đẹt. Mấy năm trước trời có mưa, khóm loại 1 trái lớn nặng 1,4kg. Nay nắng hạn khóm nhỏ lại, trái lớn nhất khoảng 1,1kg; cùng với đó, khóm đẹt cũng có rất nhiều trong rẫy khóm.
Vùng khóm Đồng Dinh chạy dọc theo con suối Cái. Người trồng khóm thu hoạch xong thì chở ra 2 ngõ, một ngõ nằm ngay miệng suối Cái ra thị trấn Phú Hòa, còn một ngõ qua cánh xã Hòa Quang Bắc (huyện Phú Hòa). Hàng ngày, ngõ bên thị trấn Phú Hòa có 5 vựa thu mua khóm, còn bên cánh xã Hòa Quang Bắc có 10 vựa. Bà Bùi Thị Xinh, chủ một vựa mua khóm cho hay: Mấy năm trước, tôi mua một ngày đầy xe tải 5 tấn rồi chở đi Khánh Hòa, Ninh Thuận… bán; nay khóm ít nên chỉ mua đủ xe 1,5 tấn/ngày.
Vùng khóm xuống sức
Vùng khóm Đồng Dinh hình thành gần 20 năm. Trước đây, người dân quanh vùng ở xã Hòa Định Tây và thị trấn Phú Hòa đến Đồng Dinh để trồng rẫy bạch đàn, về sau phá rẫy bạch đàn đầu tư trồng khóm. Từ đó đến nay, vùng khóm Đồng Dinh rộng ra gần 500ha trải dài qua 3 xã Hòa Định Tây, Hòa Quang Nam, Hòa Quang Bắc và thị trấn Phú Hòa. Quanh vùng có gần 200 hộ dân chuyên trồng khóm, hộ trồng nhiều trên 10ha, còn lại đa số mỗi hộ trồng 7-8ha. Thời gian trồng khóm đã lâu, vùng này là đất rẫy triên (đất có độ dốc), mùa mưa bị rửa trôi nên đất trồng khóm xấu cộng với thời tiết nắng nóng dẫn đến vùng khóm xuống sức.
Ông Phan Hòa, người trồng khóm ở xã Hòa Định Tây cho hay: Nông dân thường trồng lứa khóm tơ thu hoạch mùa đầu, năm sau “ăn” đến khóm gốc. Mỗi mùa cây nhảy ra 5-6 cây con quanh gốc, người trồng tách bỏ bớt chừa lại 3-4 cây con cho ra trái, cứ vậy tiếp tục “ăn” lứa khóm gốc ít nhất 5 năm. Thế nhưng hai năm nay, nắng hạn kéo dài, đất trồng khóm khô khốc kéo theo khóm bị bệnh nên cây mau xuống sức, thời gian “ăn” lứa khóm gốc chỉ còn 3-4 năm. Người trồng khóm phải bỏ tiền đầu tư trồng mới.
“Không những thế, cây khóm gặp thời tiết nắng hạn sẽ dẫn đến mất mùa không chỉ năm nay mà còn ảnh hưởng cả sang năm vì lứa khóm gốc bị nắng hạn yếu sức qua sang năm nhảy ra toàn cây nhỏ không đủ sức ra trái. Ngược lại chi phí càng ngày càng tăng cao, trước đây trung bình 1ha khóm mỗi năm thu 200 triệu đồng thì chi phí gần 120 triệu đồng; nay do đất càng ngày càng xấu nên chi phí phân bón, công chăm sóc lên đến 150 triệu đồng, giá khóm lại hạ, người trồng gặp khó”, ông Hòa nói.
Theo ông Nguyễn Siêng, Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Phú Hòa, khóm Đồng Dinh là một trong những sản phẩm chủ lực của huyện, nức tiếng gần xa với vị ngọt thơm được thị trường ưa chuộng. Tuy nhiên do nắng hạn và giá cả thị trường xuống thấp nên người trồng gặp khó. Huyện Phú Hòa kêu gọi các nhà đầu tư xây dựng nhà máy chế biến để đảm bảo ổn định đầu ra, hình thành vùng sản xuất hàng hóa nông sản tập trung, qua đó nâng cao thu nhập cho nông dân.
TRÂM TRÂN
