Từ năm 1996 đến nay, toàn tỉnh có 12 HTX được vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm. Tuy nhiên, số HTX sử dụng hiệu quả đồng vốn này rất ít, đa phần còn lại đang nợ quá hạn hoặc phải xin xóa nợ vì không có khả năng thanh toán. Từ đây kéo theo hệ lụy là các HTX khó tiếp cận với các nguồn vốn ưu đãi hỗ trợ sản xuất, tạo việc làm khác.

8/12 HTX được vay vốn nhưng để nợ quá hạn

Theo Liên minh HTX tỉnh, từ năm 1996 đến nay, từ nguồn vốn Quỹ quốc gia về việc làm, ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay, 12 HTX trên địa bàn tỉnh được vay xoay vòng với số tiền hơn 6,8 tỉ đồng để triển khai 95 dự án, gồm xây dựng các công trình cơ bản, đóng tàu thuyền, sản xuất nước mắm, nuôi trồng nấm các loại và làm hàng mây tre lá.... Từ đây, các HTX giải quyết việc làm cho 1.500 lao động.

Trong 12 HTX nói trên, HTX Mây tre lá Thành Công (huyện Tuy An) được vay 100 triệu đồng, giải quyết việc làm cho 20 lao động với thu nhập 1,5-2 triệu đồng/người/tháng. Còn HTX Tân Hòa Bình (huyện Tây Hòa) được vay 870 triệu đồng, giải quyết việc làm từ 50-100 lao động trong các hộ gia đình. Ông Lương Tấn Thái, Giám đốc HTX Tân Hòa Bình, cho biết: Sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ như mây tre lá, gỗ mỹ nghệ, nên HTX cần nhiều lao động có tay nghề. Cùng với nguồn vốn khuyến công, vốn khoa học công nghệ, từ năm 2013, HTX được vay 420 triệu đồng từ nguồn vốn Quỹ quốc gia về việc làm. Nhờ đó, HTX mở rộng sản xuất từ hàng mây tre lá sang hàng gỗ mỹ nghệ. Năm 2015, HTX hoàn trả đủ gốc và lãi số tiền vay trên. Đến năm 2016, HTX tiếp tục được duyệt vay số tiền 450 triệu đồng. Từ đây, HTX mở rộng quy mô sản xuất, giải quyết việc làm cho 50-100 lao động trong các hộ gia đình ở nông thôn và giúp HTX có doanh thu hàng năm đạt từ 6-10 tỉ đồng.

Ngoài HTX Tân Hòa Bình và HTX Mây tre lá Thành Công còn có 2 HTX nữa đã sử dụng hiệu quả nguồn vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm. 8 HTX còn lại đang rơi vào tình trạng nợ quá hạn hoặc phải xin xóa nợ do không có khả năng thanh toán. Cụ thể, từ năm 2001 đến nay, HTX Đóng tàu Phú Thủy (TP Tuy Hòa), HTX Nấm Lâm Sinh và HTX Khai thác hải sản Trung Hòa (huyện Đông Hòa) còn nợ quá hạn Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh tổng cộng 75 triệu đồng. Còn HTX Xây dựng Trường Thành cùng 4 HTX khai thác hải sản khác ở huyện Đông Hòa nợ 152 triệu đồng kéo dài nhiều năm, đã được xóa nợ vào tháng 6/2014 sau khi Ngân hàng Chính sách xã hội chi nhánh Phú Yên gửi công văn tới Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam xin xóa nợ để xử lý các khoản nợ xấu tồn đọng không có khả năng thu hồi.

Ngân hàng ngại cho vay

Việc các HTX để nợ quá hạn và không có khả năng thanh toán khiến các ngân hàng ngại cho vay. Ông Võ Tấn Phải, Giám đốc HTX Phú Sơn (phường Phú Thạnh, TP Tuy Hòa), cho biết: HTX làm thủ tục vay 100 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội để mở rộng hoạt động cưa xẻ chế biến gỗ, đóng hàng mộc dân dụng, khai thác đá xây dựng… Mặc dù được Liên minh HTX Việt Nam bảo lãnh nhưng ngân hàng vẫn không cho vay. Lý do là tài sản tín chấp của HTX không bảo đảm, cụ thể đất và trụ sở làm việc của HTX là tài sản của Nhà nước không thuộc quyền sở hữu của HTX.

Không chỉ khó tiếp cận vốn chính sách, các HTX còn khó tiếp cận vốn vay thương mại, dù HTX là đối tượng ưu tiên thụ hưởng vốn tín dụng theo Nghị định 55 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn và Quyết định 68 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp. Ông Nguyễn Hữu Nam, Trưởng Phòng Tổng hợp và Kiểm soát nội bộ Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Phú Yên, cho hay: Đến tháng 6/2016, toàn tỉnh có 19 HTX, liên hiệp HTX, tổ hợp tác được vay vốn với dư nợ gần 8 tỉ đồng, chiếm 0,05% trong tổng dư nợ cho vay của các ngân hàng thương mại. Đến tháng 10/2016, con số này chỉ còn 13 HTX với dư nợ hơn 5 tỉ đồng. Các HTX khó tiếp cận vốn vay là do phương án sản xuất, kinh doanh yếu, không đáp ứng được điều kiện của các ngân hàng, tài sản thế chấp hạn chế và hơn hết là hoạt động không đảm bảo cho thu hồi nợ…

Theo ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, Quỹ quốc gia về việc làm đã giúp nhiều HTX khôi phục được thiết bị cũ, mở rộng nhà xưởng, mặt bằng sản xuất, hiện đại hóa dây chuyền sản xuất… Từ đây, các HTX duy trì được hoạt động, giải quyết việc làm cho lao động nông nhàn. Tuy nhiên, các HTX còn ỷ lại vào Nhà nước nên không năng động, không chủ động hòa nhập thị trường khiến sản phẩm làm ra có doanh số bán thấp, vốn thu về không nhiều nên lâu dần không có khả năng thanh toán nợ. Liên minh HTX tỉnh đề xuất cần nâng mức phạt nợ quá hạn để các HTX nâng cao trách nhiệm trả nợ; đồng thời phấn đấu đến năm 2017, giảm nợ quá hạn từ vốn vay Quỹ quốc gia về việc làm của các HTX từ 14% xuống 5%. 

MINH DUYÊN