Hiệp định Thương mại tự do (TPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (Việt Nam - EU) sẽ mang đến những thuận lợi, rủi ro, thách thức cho công tác quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp Việt trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tại hội nghị phổ biến thông tin về một số hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia, Báo Phú Yên có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Công thương, Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ về kinh tế và thương mại Quốc tế Trần Quốc Khánh về vấn đề này.
* Thưa ông, khu vực duyên hải miền Trung nói chung và Phú Yên nói riêng có thế mạnh về kinh tế nông nghiệp, nhưng khi gia nhập các thị trường chung của khu vực và thế giới, nơi đây sẽ đối mặt với những khó khăn, vậy đó là những khó khăn gì?
- Hiệp định TPP, Việt Nam - EU có hiệu lực sẽ mở ra cơ hội cho ngành nông sản của Việt Nam. Tất cả các nước tham gia Hiệp định thương mại tự do đều cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu cho hàng nông sản của Việt Nam. Đây là điều kiện tốt để Việt Nam tăng xuất khẩu và từ đó tăng sản xuất các mặt hàng nông sản. Nhưng không chỉ có cơ hội mà việc ký kết các hiệp định đó cũng đặt ra những thách thức cho sản xuất nông nghiệp nước ta, vì giá thành các mặt hàng này hết sức cạnh tranh. Nếu ngành Nông nghiệp của Phú Yên không nỗ lực đổi mới phương thức sản xuất, hạ giá thành, đặc biệt là cung cấp thức ăn chăn nuôi giá rẻ cho nông dân thì sẽ phải đối diện với môi trường cạnh tranh gay gắt. UBND tỉnh, các cấp trong tỉnh nên lưu ý yếu tố này; phối hợp với các cơ quan của Trung ương, đặc biệt là Bộ NN-PTNT để tìm cách tái cơ cấu sản xuất, giúp bà con hạ giá thành, nâng cao chất lượng, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, vì đây là những yếu tố giúp mặt hàng nông sản có thể đứng vững trên thị trường.
* Phú Yên cũng có thế mạnh về khai thác cá ngừ đại dương, nhưng lâu nay ít sản phẩm đi vào ngạch, vậy khi hội nhập, sản phẩm cá ngừ đại dương Phú Yên sẽ có những cơ hội và thách thức nào?
- Cá ngừ đại dương là sản phẩm mà nhiều nước có hàng rào bảo hộ tương đối cao. Hiện nay, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sản phẩm cá ngừ tươi sang Nhật Bản. Tham gia vào Hiệp định TPP, Nhật Bản, Hoa Kỳ đồng ý giảm thuế 0% cho Việt Nam về sản phẩm này. Đó là một thuận lợi lớn. Riêng Hiệp định Việt Nam - EU vẫn còn một số hàng rào bảo hộ, nhưng để doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường thì họ cũng sẽ giảm thuế cho Việt Nam và sẽ không tăng trong thời gian tới. Vấn đề hiện nay là sản lượng đánh bắt cá ngừ đại dương có hạn, đặc biệt là khi nước ta áp dụng các quy tắc bảo tồn về nguồn lợi thủy sản thì sản lượng cá thu hoạch mỗi năm không nhiều. Vì vậy, chúng tôi có cơ sở cho rằng, khi các hiệp định này có hiệu lực, sản phẩm cá ngừ đại dương tươi sống cũng như chế biến của cả nước sẽ có một thị trường tiêu thụ tương đối lớn và ngư dân có thể yên tâm về vấn đề này. Dù vậy, đây không phải là thị trường khổng lồ và ngư dân có thể đánh bắt toàn bộ cá ngừ trên ngư trường mà phải tính đến câu chuyện bảo tồn nguồn lợi thủy sản.
* Với những mặt hàng, sản phẩm của Việt Nam cũng như Phú Yên đang có sức cạnh tranh kém so với một số quốc gia lân cận, thì doanh nghiệp phải làm thế nào để thích nghi với tình hình mới, nhất là trong thời gian đầu của lộ trình các hiệp định?
- Xuất khẩu gạo, cà phê của Việt Nam đang đứng thứ hai thế giới; xuất khẩu hạt tiêu, điều đứng thứ nhất thế giới nên không thể cho rằng sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam có sức cạnh tranh yếu. Chỉ một số mặt hàng chăn nuôi, đường thì sức cạnh tranh thấp hơn các nước trong khu vực và phải chịu những sức ép nhất định. Vì vậy, chúng tôi đã chú ý đến điều này trong quá trình đàm phán với các nước. Nguyên tắc đầu tiên chúng tôi hướng đến là không mở cửa thị trường đối với những mặt hàng không có lợi thế. Cơ chế quản lý các mặt hàng này vẫn ổn định từ trước và sau khi các hiệp định thương mại tự do có hiệu lực.
Ngoài ra, quan điểm của Chính phủ là giảm bớt các lộ trình xóa bỏ thuế nhập khẩu; thay vì yêu cầu xóa bỏ lộ trình 1-2 năm thì chúng tôi yêu cầu lộ trình dài hơn. Cụ thể, trong Hiệp định TPP, lộ trình xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với thịt gà, heo của nước ta là hơn 10 năm. Đây là lộ trình đủ dài để doanh nghiệp, nông dân Việt Nam tái cơ cấu sản xuất, chăn nuôi.
* Trong thời gian tới, các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp Phú Yên nên và cần làm gì để đối diện với xu thế hội nhập, thưa ông?
- Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do xuất phát từ nhu cầu phát triển đất nước. Tuy nhiên, sức ép lớn nhất của các hiệp định là đối với công chức, công tác quản lý nhà nước vì các hiệp định này được xây dựng theo mô hình Chính phủ kiến tạo, phát triển. Khi các hiệp định có hiệu lực, nhiều cơ hội về đầu tư, du lịch, tạo công ăn việc làm cho lao động… sẽ đến với Phú Yên. Tuy nhiên, lãnh đạo tỉnh, các cơ quan quản lý nhà nước của tỉnh cần có nhận định tỉnh táo; thay đổi tư duy, phương pháp quản lý, thực hiện theo nguyên tắc công khai, minh bạch, coi trọng sự tương tác giữa người dân và doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, khi bước chân vào thị trường, doanh nghiệp phải xác định đối diện, chấp nhận cạnh tranh (cả với doanh nghiệp nội địa, nước ngoài), từ đó nỗ lực, vận động phát triển, không trông chờ vào bất kỳ sự hỗ trợ nào. Doanh nghiệp phải biết được Việt Nam đã hội nhập cách đây 20 năm và đang ở giai đoạn phát triển, hội nhập sâu vào kinh tế khu vực và thế giới. Muốn phát triển, doanh nghiệp Phú Yên tăng cường tâm thế chủ động, tìm hiểu các quy định liên quan và xác định một chiến lược kinh doanh phù hợp. Doanh nghiệp nên chọn những mặt hàng có thế mạnh, tạo ra sản phẩm đạt chất lượng tốt, giá thành hợp lý để không chỉ đứng vững trên sân nhà mà còn vươn ra các nước trong khu vực, thế giới.
* Xin cảm ơn ông!
VÕ PHÊ (thực hiện)
