Nhà nước có chính sách hỗ trợ ngư dân phát triển kinh tế, nhờ đó mà số lượng tàu cá có công suất lớn đánh bắt xa bờ ngày càng tăng. Cơ cấu nghề nghiệp cũng được chuyển đổi, giúp nhiều ngư dân thoát nghèo. Tuy nhiên, hiện ngư dân vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách.
Ngư dân TP Tuy Hòa chuyển cá ngừ đại dương vào bờ - Ảnh: T.MẠNH
CÒN KHÓ KHĂN
Theo nhiều ngư dân, khó khăn lớn nhất hiện nay trong khai thác xa bờ đó là phần lớn tàu vỏ bằng gỗ, kỹ thuật khai thác còn hạn chế, dữ liệu về ngư trường chưa đầy đủ, trữ lượng hải sản bị cạn kiệt. Các trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá chưa được đầu tư, hoặc đầu tư nhưng chưa đồng bộ nên kém hiệu quả, sản phẩm thủy sản của ngư dân bị tư thương ép giá, trong khi đó giá các loại vật tư thiết yếu phục vụ khai thác hải sản xa bờ ngày càng tăng. Các chính sách hỗ trợ cho ngư dân vẫn còn nhiều mặt hạn chế, sinh kế của ngư dân cũng thiếu bền vững.
Theo UBND tỉnh Bình Định, cơ sở hạ tầng các bến cá, cảng cá trên địa bàn tỉnh này tuy được đầu tư nhưng chưa đồng bộ; sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản trên thị trường còn thấp nên ngư dân gặp nhiều khó khăn. Ngư trường đánh bắt bị tranh chấp, tàu của ngư dân Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, bị tàu lạ đâm chìm… không chỉ gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản của ngư dân mà còn làm ảnh hưởng đến tâm lý của ngư dân. Ông Biện Minh Tâm, Giám đốc Sở NN-PTNT Phú Yên cho biết, năm 2013, ngư dân trong tỉnh gặp nhiều khó khăn, có thời điểm hơn 80% tàu cá phải nằm bờ. Nguyên nhân là do giá xăng dầu tăng cao, trong khi giá bán thủy sản thấp, không ổn định khiến nhiều ngư dân bị lỗ vốn.
NHIỀU VIỆC PHẢI LÀM
Thực tế cho thấy, các chính sách về vay vốn ngân hàng để đóng mới, cải hoán tàu đánh bắt xa bờ chỉ đáp ứng được phần nhỏ nhu cầu của ngư dân. Chính sách hỗ trợ dầu cho tàu cá khai thác ở vùng biển xa chưa phù hợp, còn tình trạng bình quân so với mức tiêu hao nhiên liệu giữa các tàu công suất lớn và nhỏ. Ông Nguyễn Huy Lượng, Phó chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam, kiến nghị: “Chính phủ cần tiếp tục đầu tư hỗ trợ cho ngư dân đóng mới tàu có công suất lớn, chính sách hỗ trợ cần phù hợp với điều kiện của ngư dân, thủ tục vay vốn cần thông thoáng hơn. Nhà nước cần tăng cường hỗ trợ tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn và hỗ trợ thiệt hại đối với các phương tiện bị mất, bị hư hỏng nặng. Chính sách khuyến khích, hỗ trợ thu hút con em ngư dân theo học nghề khai thác hải sản tại các trường đại học, cao đẳng, trung cấp nghề để tạo nguồn nhân lực hoạt động nghề cá trên biển cũng cần được triển khai. Nhà nước cần khuyến khích, hỗ trợ các thành phần kinh tế theo mô hình hợp tác, liên doanh, liên kết chế biến, tiêu thụ và tham gia các hoạt động dịch vụ hậu cần nghề cá ngay trên biển”.
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản (Bộ NN-PTNT), hiện việc hỗ trợ phát triển tàu cá chưa được triển khai đồng bộ, vì cho vay đóng tàu nhưng chưa tính đến cho vay mua sắm ngư lưới cụ, trang thiết bị trên tàu; mức hỗ trợ chưa đáp ứng so với nhu cầu thực tế của ngư dân. Đội ngũ thuyền trưởng, thuyền viên chưa qua đào tạo nên không đủ khả năng vận hành, sử dụng phương tiện lớn, hiện đại, vì vậy các dự án mang lại hiệu quả thấp, khó thu hồi vốn. Trong khi đó, các điều kiện để được hưởng chính sách ưu đãi của Nhà nước chưa sát với tình hình thực tế. Ví dụ như máy tàu phải mới 100%; các máy móc, thiết bị được hỗ trợ phải đảm bảo 60% là hàng nội địa trở lên.
Thu mua cá ngừ đại dương tại cảng Vũng Rô (Đông Hòa) - Ảnh: A.NGỌC
CẦN CÓ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN
Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã chỉ ra nhiệm vụ và giải pháp phát triển kinh tế biển. Trong đó, chiến lược phát triển kinh tế biển gắn nhiệm vụ phát triển kinh tế với bảo đảm an ninh, quốc phòng. Lực lượng đánh bắt gần bờ cần được cơ cấu lại, đồng thời cần có chính sách hỗ trợ ngư dân chuyển đổi nghề và tạo việc làm, tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống. Lực lượng khai thác xa bờ theo hướng đầu tư trang bị phương tiện và công nghệ hiện đại, phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng và dịch vụ hậu cần nghề cá, khu neo đậu tàu thuyền theo quy hoạch phải tăng cả về số lượng và chất lượng…
Tiến sĩ Trần Du Lịch, Phó trưởng đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh bày tỏ quan điểm: “Để cải thiện đời sống ngư dân, cần phải nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản xuất khẩu, đồng thời phải chọn sản phẩm thủy sản chiến lược để tập trung đầu tư. Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng một trung tâm hải sản quốc gia, trong đó ưu tiên đặt tại miền Trung nhằm giải quyết đồng bộ từ xây dựng cảng, nơi neo đậu tàu thuyền, dịch vụ hậu cần, xây dựng những nhà máy chế biến, trung tâm thương mại”.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Vũ Văn Tám, cho biết: “Bộ NN-PTNT sẽ trình Chính phủ tiếp tục triển khai các chính sách đã thực hiện trong thời gian qua và đề xuất một số chính sách mới để tạo điều kiện phát triển kinh tế biển. Ngoài việc tập trung điều tra nguồn lợi thủy sản xa bờ, bộ sẽ trình Chính phủ đề án đến năm 2020 là xây dựng 5 trung tâm nghề cá quy mô quốc gia trên toàn quốc, trong đó miền Trung sẽ có 2 trung tâm được xây dựng tại TP Đà Nẵng và tỉnh Khánh Hòa. Ngoài ra, bộ cũng tiếp tục đề nghị Chính phủ sớm có chính sách hỗ trợ phát triển tàu cá vỏ thép có công suất lớn phục vụ hoạt động khai thác hải sản xa bờ, đồng thời từng bước hiện đại hóa đội tàu khai thác xa bờ…”
NGỌC CHUNG
