Cải tiến, đổi mới kỹ thuật công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hay đưa ra thị trường sản phẩm mới là việc cần làm đối với các doanh nghiệp để vượt qua khó khăn, trở thành doanh nghiệp mạnh trong quá trình cạnh tranh. Báo Phú Yên có cuộc trao đổi với ông Dương Ngọc Anh, Trưởng phòng Quản lý Công nghệ (Sở Khoa học - Công nghệ Phú Yên) xung quanh vấn đề này.

Dây chuyền sản xuất nước ngọt Pita của Công ty Kỹ nghệ thực phẩm Phú Yên - Ảnh: MINH NGUYỆT

 

* Xin ông cho biết việc đổi mới công nghệ có ý nghĩa như thế nào đối với doanh nghiệp?

- Một doanh nghiệp muốn phát triển hay duy trì vị thế của mình thì phải biết đổi mới sản phẩm, đổi mới quy trình sản xuất và thay thế công nghệ sử dụng đúng lúc khi có những thay đổi trong khoa học công nghệ và nhu cầu thị trường. Để làm được việc này, doanh nghiệp cần phải biết công nghệ mà mình sử dụng đang ở giai đoạn nào của chu kỳ sống. Muốn xác định chu kỳ sống của một công nghệ đang hoạt động cần phải có thông tin có hệ thống về công nghệ, về tiến bộ khoa học công nghệ liên quan, về thị trường sản phẩm của công nghệ, dự báo sự phát triển của công nghệ trong tương lai. Đối với một doanh nghiệp, đổi mới luôn được sử dụng như một yếu tố trong chiến lược cạnh tranh.

* Tác động của thị trường đối với công nghệ như thế nào?

- Thị trường là nơi tiêu thụ công nghệ và sản phẩm công nghệ. Công nghệ mang lại năng suất lao động cao, tạo điều kiện nâng cao thu nhập cho người lao động. Do thu nhập cao, các nhu cầu cho đời sống cũng được nâng cao, đòi hỏi các sản phẩm ngày càng đa dạng, chất lượng ngày càng cao, như vậy nhu cầu sẽ kích thích sản xuất phát triển, đòi hỏi các nhà sản xuất phải luôn đổi mới công nghệ.

* Theo ông, khi nào là thời điểm tốt nhất để đổi mới công nghệ?

- Các doanh nghiệp muốn đổi mới công nghệ thành công thì phải có hệ thống thông tin làm việc hiệu quả, cập nhật được thành tựu công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực mà mình đang hoạt động. Các doanh nghiệp phải có hệ thống dự báo tốt để lựa chọn đúng thời điểm đổi mới. Nếu lựa chọn đúng, việc đổi mới có thể tạo điều kiện duy trì và nâng cao vị thế, tính cạnh tranh của doanh nghiệp. Nếu lựa chọn sai, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc làm chủ công nghệ, khắc phục rủi ro hoặc hạn chế trong khai thác công nghệ mới. Nếu chỉ lựa chọn đổi mới công nghệ khi không còn lựa chọn nào khác thì doanh nghiệp thực sự đã bỏ lỡ những cơ hội phát triển. Họ không thể có vị thế cao trên thị trường, thậm chí sự tồn tại của họ cũng bị đe dọa. Do vậy, lựa chọn đúng thời điểm đổi mới là một vấn đề hết sức quan trọng liên quan đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế.

* Sự thay thế trong đổi mới công nghệ ra sao, thưa ông?

- Các công nghệ mới hơn, tiến bộ hơn sẽ có ưu thế cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ và tiến tới thay thế hoàn toàn công nghệ cũ lạc hậu. Quá trình thay thế này diễn ra theo một quy luật gọi là phủ định có trật tự. Tức là công nghệ cũ nhất luôn thu hẹp thị phần của mình, các công nghệ mới nhất luôn mở rộng thị phần của mình, còn các công nghệ trung gian một mặt vừa chiếm lấy thị phần của các công nghệ lạc hậu hơn, mặt khác lại nhượng lại thị phần của mình cho các công nghệ hiện đại hơn.

* Vai trò của xã hội trong đổi mới công nghệ?

- Đổi mới công nghệ thành công thực sự có ý nghĩa và chỉ khi được thương mại hóa, có nghĩa là được thị trường, xã hội chấp nhận. Xã hội chính là nơi tiếp nhận thành tựu công nghệ, đồng thời cũng chính là nơi cung cấp nguồn lực cho đổi mới công nghệ thành công. Do vậy, để có thể có những nguồn lực này, điều quan trọng là phải tạo ra một môi trường sáng tạo, để mỗi cá nhân có năng lực và tâm huyết thực sự có thể thành công trong công việc sáng tạo của mình. Môi trường sáng tạo này có những đặc trưng như cho phép người lao động làm việc trong lĩnh vực mà họ yêu thích; khuyến khích, tạo điều kiện cho các mối quan hệ, tiếp xúc giữa các đồng nghiệp; có thể giảm nhẹ rủi ro; khoan dung với những thất bại và không tuân theo các tập tục; có chính sách đãi ngộ thích đáng. Bên cạnh đó, cần có một nền giáo dục mang tính khoa học, không tuyệt đối hóa mà luôn đặt ra các câu hỏi như tại sao, bản chất của sự kiện ở đâu và đặc biệt cần cảnh giác với sự chắc chắn bề ngoài.

* Xin ông cho biết quá trình đổi mới công nghệ ở doanh nghiệp?

- Các nhà doanh nghiệp phải ý thức rằng họ đóng vai trò chính trong quá trình đổi mới công nghệ. Một nhà doanh nghiệp thực sự cần phải dự đoán được một cơ hội đầu tư mới hoặc một cơ hội mang tới lợi nhuận và nghiên cứu triển khai thực hiện. Không ai khác mà chính lãnh đạo doanh nghiệp phải đi đầu trong công việc này. Do vậy, nhà doanh nghiệp phải có kỹ năng chuyên ngành và kiến thức phong phú về thị trường, vạch ra chiến lược thị trường một cách thành thạo, chính xác. Đây là một sự đảm bảo quan trọng để sản phẩm của doanh nghiệp chiếm lĩnh được thị trường. Ý thức đổi mới phải thể hiện là có ý tưởng kinh doanh, tầm nhìn xa, phải biết xuất phát nhanh, phải nắm bắt thông tin nhanh và chính xác, phải đi trước doanh nghiệp khác để chiếm lĩnh được thị trường.

Để có được thành công trong đổi mới công nghệ, doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí có thể thất bại trước đó. Do vậy, nhà doanh nghiệp phải có lòng yêu nghề, ý thức trách nhiệm và có tinh thần cống hiến.

* Xin cảm ơn ông!

MINH NGUYỆT (thực hiện)