Việc đánh giá trữ lượng nước mặt tại lưu vực sông Ba, sông Bàn Thạch giúp các ngành quản lý, sử dụng có kế hoạch, phương pháp thích hợp luân chuyển điều phối nguồn nước hợp lý. Đề tài “Điều tra, thu thập, phân tích các dữ liệu để xác định khả năng cung ứng nguồn nước mặt phục vụ kinh tế
 |
|
Hạ lưu sông Bàn Thạch thuộc thôn Phú Lạc, xã Hòa Hiệp |
ĐÁNH GIÁ TRỮ LƯỢNG
Kỹ sư Trần Công Danh, chủ nhiệm đề tài cho biết: “Nhu cầu sử dụng nguồn nước của các khu công nghiệp, công trình thủy lợi, nhà máy và các công trình sử dụng nước khác ngày càng gia tăng. Trong khi đó, những công trình đầu nguồn như hồ chứa, thủy điện được xây dựng thêm đã làm thay đổi dòng chảy tự nhiên cung cấp cho hạ lưu. Vì vậy việc tính toán, lập nên cơ sở dữ liệu về nguồn nước trên mạng lưới các sông suối càng trở nên cấp bách”.
Đề tài đã hệ thống lại toàn bộ số liệu về mưa, dòng chảy trên lưu vực; tổng hợp chế độ vận hành của các hồ chứa, những công trình sử dụng nước, từ đó xác định khả năng cung cấp nguồn nước trong hiện tại và những năm sau này. Đề tài cũng khảo sát mạng lưới sông, độ dốc lòng sông để có biện pháp trữ nước trong mùa kiệt, luân chuyển nước giữa các sông, suối để có lợi nhất về tích trữ nguồn nước, đo đạc sự nhiễm mặn vùng cửa sông, trên cơ sở đó xác định khả năng cung ứng nguồn nước, đảm bảo chất lượng phục vụ phát triển kinh tế.
Việc áp dụng phương pháp đo đạc chuỗi số liệu được bố trí đều khắp lưu vực, đồng bộ trong thời gian xảy ra các đặc trưng của dòng chảy cạn thật sự cần thiết đối với việc đánh giá nguồn nước. Ngoài ra, việc tổng hợp chuỗi số liệu đo đạc với chuỗi số liệu điều tra từ trước sẽ phản ánh trung thực diễn biến quá trình dòng chảy tổng thể của khu vực kinh tế Nam Phú Yên.
Thạc sĩ Trần Đắc Lạc, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Tuy Hòa nhận xét: “Đề tài có tính khả thi và ứng dụng cao, có giá trị thiết thực đối với việc sử dụng tài nguyên nước và cải cách quản lý trong lĩnh vực này. Phương pháp nghiên cứu hợp lý, có cơ sở khoa học, đáp ứng thực tiễn, phục vụ tốt cho công tác quản lý, quy hoạch phát triển vùng”.
DỰ BÁO NHU CẦU SỬ DỤNG NƯỚC
Theo ông Trần Công Danh, dự báo đến năm 2015, tỉ lệ sử dụng nước là 18,9% (ngưỡng cho phép không nên khai thác sử dụng vượt quá là 30%). Với tỉ lệ sử dụng nước như trên, có thể thấy rằng trong cả hai kỳ quy hoạch, tỉ lệ lượng nước sử dụng trong tổng số lượng nước có thể khai thác vẫn ở mức không lớn và chưa có gì đáng lo ngại về sự mất cân bằng cung cầu và điều kiện nguồn nước có khả năng đáp ứng. Vấn đề chủ yếu là cần có phương thức khai thác sử dụng hợp lý, nhất là có đủ các “kho chứa nước” đủ lớn trên dòng chính để dự trữ nước trong mùa lũ và điều hòa nước sử dụng trong mùa cạn, khi sông thiếu nước.
Việc phân tích, tính toán và đánh giá cho thấy, lượng nước mặt trong mùa cạn của lưu vực sông Ba và sông Bàn Thạch cơ bản có khả năng cung cấp cho các ngành, đặc biệt là Khu kinh tế Nam Phú Yên, nhưng lệ thuộc rất nhiều vào lưu lượng phát điện của hai nhà máy thủy điện Sông Hinh và Sông Ba Hạ. Sử dụng nước tại khu hóa dầu Hòa Tâm trong tính toán chưa đề cập đến lượng nước có thể sử dụng lại là 70%. Khi nhà máy đi vào hoạt động ổn định, lượng nước sử dụng trên lưu vực sông Bàn Thạch giảm đi một phần đáng kể. Thủy điện Sông Hinh và Sông Ba Hạ khi tính toán dùng tần suất 75% và 90%, nếu gặp trường hợp dòng chảy cạn kiệt thì phải có chế độ ưu tiên cho các ngành dùng nước, đặc biệt là cho công nghiệp.
Phương thức khai thác nguồn nước hiện nay chủ yếu là đập dâng và hồ chứa, tuy nhiên số hồ chứa chưa đủ lớn và ít nên việc tạo nguồn chưa bền vững. Đập Đồng Cam sử dụng một lượng lớn dòng chảy tự nhiên, nếu hồ sông Ba Hạ không điều tiết tốt sẽ ảnh hưởng, làm suy giảm dòng chảy mùa cạn và suy thoái môi trường, đặc biệt là nguồn cung cấp nước cho công nghiệp. Cơ bản nguồn dòng chảy độc lập của mỗi lưu vực sông không đủ cung cấp cho công nghiệp và các ngành dùng nước. Tuy nhiên, nếu dùng biện pháp luân chuyển nguồn nước từ sông Ba sang sông Bàn Thạch và có kế hoạch xây dựng, nâng cấp các hồ, đập tăng khối lượng nước trữ điều tiết thì khả năng có thể đáp ứng nhu cầu cấp nước.
Cũng theo đề tài này, để đảm bảo nguồn nước lâu dài, nên tăng cường trồng rừng, tạo nguồn nước ngầm cung cấp cho sông suối ổn định, hạn chế xói lở triền dốc gây lũ khi có mưa lớn và thiếu hụt nước trong mùa cạn. Lập thêm trạm quan sát, trạm đo mưa khu vực đầu nguồn và khu hồ chứa theo dõi bảo vệ sinh thái, tính toán dự báo phục vụ điều tiết lũ cho hồ, đập…
Đề tài dự báo: Năm 2010, dân số lưu vực sông Ba (trong và ngoài tỉnh Phú Yên) là 1.375.500 người. Nhu cầu sử dụng nước cả lưu vực đến năm 2010 là 1.142 triệu m3, trong đó nước dùng cho nông nghiệp là 980,2 triệu m3, nước dùng cho sinh hoạt là 72,65 triệu m3, công nghiệp: 37,29 triệu m3 và thủy sản: 51,69 triệu m3. Đến năm 2015, dự báo dân số lưu vực sông Ba là 1.511.000 người. Dự báo nhu cầu sử dụng nước đến năm 2015 theo quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của các địa phương trong lưu vực sông Ba là 1.197 triệu m3, trong đó nước dùng cho sản xuất nông nghiệp: 950,2 triệu m3, nước cung cấp cho sinh hoạt: 130,98 triệu m3, nước cung cấp cho sản xuất công nghiệp: 56,6 triệu m3, thủy sản: 59,31 triệu m3.
MINH CHÂU
