Dành sự quan tâm cho ngành Kiến trúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi lá thư đề ngày 27/4/1948 tới hội nghị Kiến trúc sư (KTS) Việt Nam, diễn ra tại Vĩnh Yên (nay là Vĩnh Phúc). Đến ngày 27/4/2011, Chính phủ chọn ngày 27/4 là ngày Kiến trúc Việt Nam.
Trong những ngày tháng 4, Hội KTS Việt Nam và Trường đại học Xây dựng Miền Trung đồng tổ chức liên hoan Sinh viên kiến trúc toàn quốc lần thứ XIII tại TP Tuy Hòa. Dịp này, những người làm nghề kiến trúc gặp nhau ôn lại những niềm vui, nỗi buồn trong công việc, nhắc lại để hiểu và yêu nghề hơn.
1. Kiến trúc phản ánh thời đại sản sinh ra nó, là nhân chứng của lịch sử, song hành với đời sống của con người. Kiến trúc là một nghề có cùng lúc hai yếu tố: cái đẹp của nghệ thuật và sự tinh tế của khoa học, kỹ thuật.
Sau ngày thống nhất đất nước (30/4/1975), cả tỉnh Phú Khánh (Phú Yên và Khánh Hòa) chỉ có 12 KTS, đến hôm nay, Phú Yên có trên 60 KTS. Các KTS làm việc tại các cơ quan quản lý Nhà nước, Trường đại học Xây dựng Miền Trung (hơn 20 KTS) và đa phần tại các công ty tư vấn thiết kế. Nhiều KTS là tiến sĩ, thạc sĩ.
Hoạt động của KTS được điều chỉnh bởi: Luật Quy hoạch, Luật Kiến trúc và các luật khác liên quan. Các KTS ngoài công tác ở cơ quan, còn là hội viên Hội KTS Phú Yên. Hội KTS là tổ chức nghề nghiệp, là thành viên của Hội Văn học Nghệ thuật, Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật tỉnh và là hội viên Hội KTS Việt Nam. Về chuyên môn, Hội KTS Phú Yên chịu sự quản lý của Sở Xây dựng tỉnh.
 |
| Ban tổ chức trao cờ đăng cai tổ chức liên hoan Sinh viên kiến trúc toàn quốc lần thứ XIV cho Trường đại học Khoa học Huế (2024). Ảnh: CTV |
Hội KTS Phú Yên là thành viên tích cực của Hội đồng cấp chứng chỉ hành nghề thiết kế kiến trúc, quy hoạch; thành viên Hội đồng thi tuyển các đồ án quy hoạch, kiến trúc; thành viên phản biện các dự án đầu tư. Ngoài ra, các KTS còn tham gia viết bài cho Tạp chí Trí Thức, Tạp chí Văn nghệ và Báo Phú Yên trong lĩnh vực kiến trúc, quy hoạch, xây dựng đô thị và nông thôn.
Một KTS có được một đồ án quy hoạch, một công trình kiến trúc hay một đề tài nghiên cứu khoa học trở thành hiện thực là một diễm phúc, nhất là công trình trên quê hương mình. Đôi khi cả đời KTS không có công trình nào, bởi nó còn tùy thuộc vào vị trí công tác, tài năng và duyên nghề của mỗi người.
KTS khác với họa sĩ bởi lẽ một họa sĩ trong cuộc sống cứ thoải mái vẽ nhiều thể loại, nhiều chất liệu…; khi cần thì bán cho khách hàng hoặc biếu tặng bạn bè, không thì để vào kho. Còn KTS phải có người thuê mới vẽ, vẽ rồi phải được sự đồng ý của ông chủ, phải được xét duyệt, cấp phép xây dựng và phải giám sát người thực hiện trong suốt thời gian thi công xây dựng. Không có KTS nào tự ngồi vẽ ra công trình theo ý thích của mình để mà ngắm chơi.
2. Trước ngày tái lập tỉnh (1/7/1989), Phú Yên chỉ có 1 thị xã và 6 thị trấn huyện lỵ; hiện nay đã có 1 thành phố, 2 thị xã, 6 thị trấn huyện lỵ và rất nhiều thị tứ tiểu vùng, các khu công nghiệp. Các đô thị đã được quy hoạch, diện mạo từ đô thị đến nông thôn, từ hạ tầng kỹ thuật đến không gian cảnh quan kiến trúc có sự đổi mới. Trong sự phát triển chung đó có đóng góp không nhỏ của đội ngũ KTS tỉnh nhà, là những người đi trước, đưa ra ý tưởng, tạo dựng nên phối cảnh và được xã hội ghi nhận.
 |
| Ban tổ chức liên hoan Sinh viên kiến trúc chấm thi về Không gian nghệ thuật sắp đặt. Ảnh: CTV |
Trong nền kinh tế thị trường, nghề kiến trúc cũng như bao ngành nghề khác, xã hội có quyền lựa chọn những sản phẩm tốt. Vì vậy, các đơn vị tư vấn cũng như các KTS phải không ngừng đổi mới, học tập nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn và đạo đức nghề; xây dựng cho mình một thương hiệu để cạnh tranh với các đơn vị tư vấn khác.
Một đồ án quy hoạch hay một công trình kiến trúc tốt, khi trở thành hiện thực sẽ đem lại nét đẹp cho đời, đồng thời là viên gạch hồng xây dựng thương hiệu cho KTS và đơn vị thiết kế. Mỗi nét vẽ của KTS đều hệ trọng vì nó liên quan tới tiền bạc, sức lao động của xã hội; chẳng may sai lầm thì khó mà bỏ qua được, nó cứ phơi bày trước không gian và thời gian, làm cho môi trường tự nhiên và xã hội xấu đi.
Qua các lần tổ chức thi tuyển đồ án quy hoạch, kiến trúc trong tỉnh, các đơn vị tư vấn tỉnh nhà ít tham gia, gần như chịu thua ngay trên sân nhà. Đây là vấn đề cần được xem xét ở hai mặt, phải chăng là do khả năng về chuyên môn hay “bụt chùa nhà không thiêng”? Trong khi tại hội nghị tuyển chọn các nhà thầu tư vấn quy hoạch tỉnh Phú Yên ngày 3/10/2020, đồng chí Phạm Đại Dương khi đó là Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đã nói: “Không ai hiểu Phú Yên hơn và cũng không ai quy hoạch Phú Yên tốt hơn người Phú Yên”.
Nhớ lại trước năm 1996, mỗi tỉnh thành chỉ có một viện thiết kế chuyên ngành, còn hiện nay có rất nhiều công ty tư vấn thiết kế. Nhiều nhưng không mạnh vì lực lượng KTS phân tán. Phải chăng vì lẽ đó mà thỉnh thoảng, trong thùng gạo trắng ta vẫn thấy xen lẫn những hạt sạn. Có đồ án quy hoạch ở miền núi mà vẽ như ở đồng bằng, không có tính khả thi; công trình kiến trúc thì gờ chỉ, vay mượn kiến trúc cổ; thiết kế công viên thì diện tích bê tông và lát đá nhiều hơn diện tích đất trồng cây xanh… Khi xây dựng xong, cộng đồng đặt câu hỏi: KTS nào thiết kế? Anh là ai?
Tư vấn là phải giỏi về chuyên môn, tinh thông về luật pháp xây dựng, với vai trò là chủ nhiệm công trình, được luật pháp quy định là người có trách nhiệm cao nhất từ khi phác thảo ý tưởng đến thiết kế kỹ thuật, rồi xét duyệt hồ sơ, giám sát tác giả… Nếu tốt thì KTS được khen, xấu thì phải nhận; không nên né tránh “đứa con” mình “sinh” ra.
Cuộc sống hôm nay đang được nâng lên một tầm cao mới; không chỉ là cơm ăn, áo mặc, chốn ở mà là ăn ngon, mặc đẹp, ở nhà sang trong một môi trường sống tốt. Vì vậy, công việc của KTS nói riêng, mọi người nói chung là làm sao cho quê hương Phú Yên mãi đẹp giàu, bình yên.
KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG
