Cá nuôi trong ao bị trúng độc thường không theo mùa, thời tiết, ban ngày hay ban đêm, còn cá nổi đầu phần lớn xảy ra vào mùa hè, mùa thu khi nhiệt độ cao, đặc biệt là khi áp thấp kéo dài, oi bức, mưa lâu và mưa giông. Thời gian xảy ra thường từ 12 giờ - 4 giờ sáng.
Triệu chứng phát sinh
Khi cá trong ao bị trúng độc, hiện tượng nổi đầu thường không rõ, biểu hiện triệu chứng cũng khác vì sự khác nhau của chất độc. Có loại biểu hiện là bơi trốn, nhảy, giãy giụa cho đến khi hôn mê; có loại lờ đờ, thân chuyển sang màu đen, tăng độ nhớt, cá mất năng lực hoạt động mà chết. Còn nổi đầu là hiện tượng thiếu oxy nghiêm trọng, phân tán ở các nơi trong ao, miệng cá vừa há vừa đớp, hớp lấy oxy trong không khí trên mặt nước một cách bình tĩnh. Khi bị nặng, cá dần dần nổi lật ngửa bụng lên, giãy giụa để giữ thăng bằng. Sau mấy lần như thế, bụng cá sẽ hướng lên phía trên và cá chết.
Cá trong ao bị trúng độc chết thường không phụ thuộc vào loài, kích cỡ, ngay cả cá tầng đáy như cá chép, cá diếc, thậm chí cá chạch cũng có thể chết, nghiêm trọng thì toàn bộ cá trong ao chết hết. Cá chết do nổi đầu thường gặp là cá vền, cá mè, cá mè hoa.
Đâu là nguyên nhân?
Các loài cá nuôi trong ao bị trúng độc phần nhiều liên quan đến khí thải từ các nhà máy, các nguồn xả chất thải có lẫn độc tố như H2S, hợp chất của Nitơ, kim loại nặng... vào ao nuôi; khi phòng trị bệnh cho cá dùng thuốc quá liều lượng hoặc không đúng cách gây trúng độc cho cá. Cũng có thể do tảo giáp trong ao nuôi chết, sinh độc tố hoặc tảo vàng phát triển với số lượng lớn làm tê liệt thần kinh của cá, hô hấp khó khăn dẫn đến cá bị chết. Nguyên nhân phát sinh nổi đầu chủ yếu là do chất nước xấu, gặp thời tiết khắc nghiệt, mật độ thả nuôi quá dày làm cho nước thiếu oxy nghiêm trọng, cộng với thể chất của cá kém nên sinh ra hiện tượng nổi đầu.
Biện pháp phòng trị
Khi phát hiện cá bị trúng độc trong ao nuôi mà nước không bị ô nhiễm, phải lập tức bổ sung một lượng lớn nước mới, tháo nước cũ trong ao, vừa tháo vừa cấp cho đến khi cá trong ao trở lại bình thường. Đồng thời phân tích nguyên nhân trúng độc để có biện pháp xử lý đúng, ví dụ đối với một số loại tảo sinh độc tố có thể giết chết bằng việc phun tưới sulfat đồng, mỗi mẫu (đơn vị đo tính bằng 666,6m2) nước sâu 1m dùng 0,2 - 0,6 kg sulfat đồng. Biện pháp cấp cứu cá nổi đầu là kịp thời bơm một lượng lớn nước mới vào ao, mở guồng quạt nước, khi cần thiết thì thả vào ao thuốc tăng oxy. Trước khi bước vào mùa hè oi bức, nhiệt độ cao, cần phòng trị côn trùng có hại trong ao để tăng cường thể chất cho cá.
NGUYỄN THỊNH
