Những năm gần đây, số học sinh, sinh viên (HSSV) học nghề tại các trường thuộc hệ thống giáo dục nghề nghiệp bỏ học giữa chừng chiếm tỉ lệ khá cao. Theo các trường, nguyên nhân thì nhiều, nhưng cơ bản là do các em chọn trường, chọn nghề ban đầu chưa xuất phát từ sự yêu thích của bản thân, chưa phù hợp với năng lực…

Bỏ học khoảng 30-40%

Trường cao đẳng Nghề Phú Yên là địa chỉ được nhiều HSSV theo học trung cấp, cao đẳng nghề, nhưng theo trường này, mỗi khóa học (2-3 năm) tỉ lệ HSSV bỏ học giữa chừng chiếm 30-40%. Ông Nguyễn Hồng Phong, Trưởng Phòng Đào tạo của trường cho hay: Học sinh bỏ học chủ yếu rơi vào bậc trung cấp.

Nguyên nhân khiến các em bỏ học giữa chừng nhiều so với đầu vào thì nhiều nhưng cơ bản là do các em chọn trường, chọn nghề ban đầu chưa xuất phát từ sự yêu thích của bản thân, chưa phù hợp với năng lực; một số HSSV ngán học văn hóa, trong khi bậc trung cấp ở một số ngành nghề đòi hỏi học sinh phải hoàn thành một số môn để đáp ứng yêu cầu chuyên môn.

Tại Trường cao đẳng Công Thương Miền Trung, tỉ lệ học sinh tốt nghiệp THCS học nghề “rơi rụng” cũng rất cao, chiếm từ 20-30%. Chỉ sau học kỳ 1 của năm đầu tiên, nhà trường đã phải xóa tên hàng trăm học sinh, trong khi trường tuyển sinh chưa đạt chỉ tiêu.

Về lý do HSSV bỏ học, trường này nhìn nhận, số ít các em đã chọn sai nghề, không phù hợp với năng lực bản thân, từ đó dẫn đến chán nản mà bỏ học hoặc chuyển sang trường khác. Cũng không ít trường hợp do điều kiện kinh tế gia đình không cho phép các em tiếp tục học mà phải đi làm công nhân, lao động phổ thông…

Theo các trường, tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp hiện nay đã có nhiều chuyển biến tích cực, người học chủ động tìm đến đăng ký, song vẫn còn nhiều khó khăn. Việc HSSV trường nghề bỏ học không chỉ lãng phí thời gian, kinh tế mà sâu xa hơn là ảnh hưởng đến cơ cấu nhân lực, trình độ đào tạo.

Nâng cao vai trò định hướng nghề nghiệp

Để kéo giảm tỉ lệ HSSV học nghề bỏ học, vai trò của việc định hướng nghề nghiệp ngay từ bậc THCS và THPT là cực kỳ quan trọng. Theo đó, bên cạnh sự nỗ lực đưa ngành nghề đến với học sinh thông qua các chương trình tư vấn, hướng nghiệp, thời gian gần đây, các trường còn tổ chức cho học sinh tham quan thực tế công tác dạy và học tại cơ sở đào tạo để các em có quyết định lựa chọn ngành nghề đúng đắn trong tương lai.

TS Đặng Văn Lái, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Nghề Phú Yên chia sẻ: Mùa tuyển sinh nào, nhà trường cũng phân công cán bộ tuyển sinh về các trường THCS, THPT tư vấn tuyển sinh ngành nghề cụ thể cho học sinh. Nhà trường cũng tổ chức cho học sinh tham quan ở xưởng thực hành của trường với sự hỗ trợ của giáo viên.

Hoạt động này bắt đầu ngay khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông chứ đợi đến lúc vào trường nghề rồi thì đã muộn. Nhờ vậy, hai năm trở lại đây tỉ lệ học sinh bỏ học được kéo giảm phần nào.

Theo sát để nắm bắt nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng của HSSV trong trường là giải pháp đang được Trường cao đẳng Công Thương Miền Trung áp dụng để hạn chế HSSV bỏ học.

Theo TS Trần Kim Quyên, Hiệu trưởng trường này thì nhà trường đầu tư trang thiết bị, máy móc phục vụ đào tạo, cam kết giới thiệu việc làm cho người học sau khi tốt nghiệp thôi là chưa đủ mà phải kết nối chặt chẽ với gia đình để hỗ trợ HSSV khi gặp khó khăn.

Ngoài ra, việc thành lập các sân chơi, cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp, vườn ươm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, câu lạc bộ khoa học - kỹ thuật, thi tay nghề… cũng là cách để giữ chân người học. “Ngay sau khi HSSV nhập học, các khoa và giáo viên thường làm một cuộc khảo sát nhỏ để kiểm tra việc chọn ngành, chọn nghề của các em.

Sau đó, trong thời gian học, nếu các em không bộc lộ được năng khiếu về nghề đang học thì nhà trường tạo mọi điều kiện để các em chuyển sang nghề khác phù hợp hơn”, TS Trần Kim Quyên nhấn mạnh.

Hiện nay, sự phát triển của CNTT và xu hướng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã mở ra cơ hội ngành nghề rất lớn với nhiều ngành học, bậc học. Tuy nhiên, trong vô số sự lựa chọn cho tương lai, sự lựa chọn nào thật sự phù hợp với khả năng và tố chất cần thiết thì bản thân các em mới trả lời được.

Sinh viên Lê Văn Bảo, đang theo học nghề điện tại Trường cao đẳng Công Thương Miền Trung cho hay: “Lúc đầu, em chọn học nghề cơ khí vì nghĩ ngành này dễ xin việc và thu nhập cao. Tuy nhiên, trong quá trình học ở học kỳ đầu tiên, em thấy sức khỏe của mình khó có thể theo đuổi nghề này nên chuyển sang nghề điện. Không riêng gì em, một số bạn sau khi nhập học mới vỡ lẽ nghề mà mình chọn ban đầu không phù hợp nên thông qua sự tư vấn của giáo viên, chúng em chuyển sang ngành học phù hợp hơn”.

Hầu hết HSSV học nghề thừa nhận, sở dĩ có sự thay đổi này là vì ngay từ đầu các em “chọn đại” nghề để học theo kiểu “nghe nói, nghe kể” mà không hề có sự tìm hiểu, trải nghiệm thực tế. Cách lựa chọn ngành nghề này cực kỳ nguy hiểm, dễ làm các em thất vọng về nghề sau này.

“Mỗi người có những tố chất riêng phù hợp với các ngành nghề khác nhau, không ai giống ai. Muốn biết một ngành nghề nào đó có phù hợp với mình hay không, các em phải có sự trải nghiệm của riêng mình. Làm được như vậy, khi ra trường các em chắc chắn không lo bị thất nghiệp, bởi dù gặp bất cứ trở ngại gì các em cũng sẵn sàng vượt qua, và thành công; ngược lại, các em sẽ tự đào thải chính mình”, thầy Võ Quốc Dũng, một giáo viên có hơn 20 năm dạy nghề điện của Trường cao đẳng Công Thương Miền Trung nhắn nhủ.

THÚY HẰNG