Nguồn phát thải ở nhà máy sắn, mía trên địa bàn tỉnh Phú Yên ảnh hưởng nhất định đến cuộc sống của những cư dân sống gần các nhà máy. Để có những đánh giá về các nguồn phát thải và dự báo cách xử lý trong thời gian tới, TS Trương Minh Trí, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hóa và Môi trường, Trường đại học Xây dựng Miền Trung đã thực hiện đề tài: “Đánh giá phạm vi ảnh hưởng và biện pháp kiểm soát các nguồn phát thải có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường từ hoạt động của các nhà máy đường và tinh bột sắn trên địa bàn tỉnh”.
Xác định mức độ ô nhiễm các nguồn phát thải
Những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh đã có một số chương trình quan trắc về môi trường các nhà máy đường, nhà máy tinh bột sắn; tuy nhiên, những công trình nghiên cứu trên chỉ mang tính chất nhỏ lẻ và riêng rẽ nên chưa có sự gắn kết giữa các yếu tố môi trường tại khu vực phát thải với bên ngoài các nhà máy đường, nhà máy tinh bột sắn. Chính vì vậy, TS Trương Minh Trí đã thực hiện đề tài nhằm xác định một cách tổng quan về hiện trạng môi trường và phạm vi gây ô nhiễm của các nguồn phát thải, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp để khắc phục, định hướng phát triển một cách bền vững, tạo đà cho phát triển kinh tế - xã hội, dân cư sinh sống quanh khu vực hoạt động của nhà máy đường, nhà máy tinh bột sắn.
Với những mục tiêu đó, đề tài tập trung điều tra tình hình, quy mô hoạt động, quy trình xử lý thải, các thông số kỹ thuật cần thiết của ba nhà máy đường và hai nhà máy tinh bột sắn trên địa bàn tỉnh; số hóa các địa điểm lấy mẫu của các nhà máy trên bản đồ GIS; đánh giá hiện trạng môi trường nước thải, khí thải, đất của các nhà máy và vùng phụ cận theo hướng xả thải ở tỉnh Phú Yên; nghiên cứu phạm vi ảnh hưởng nguồn phát thải của các nhà máy đối với môi trường và đề xuất giải pháp kiểm soát; nghiên cứu khả năng biến động các chỉ tiêu môi trường ảnh hưởng đến ô nhiễm cục bộ tại các nhà máy và khả năng ảnh hưởng của nồng độ nước thải đối với thực vật thủy sinh.
Để có được các mẫu đất, nước, khí thải tại các nhà máy và các hướng xả thải, nhóm tác giả đã phải làm việc liên tục trong một thời gian dài và thu thập bình quân mỗi nhà máy hơn 200 mẫu đất, nước, khí thải. Những mẫu này phần lớn được đưa về Viện Nghiên cứu Hóa và Môi trường phân tích; nhiều mẫu phải gửi đến các đơn vị có thiết bị, máy móc hiện đại để cho kết quả chính xác.
Theo TS Trương Minh Trí, kết quả phân tích, đánh giá hiện trạng môi trường của 3 nhà máy đường và 2 nhà máy tinh bột sắn trên địa bàn tỉnh cho thấy các chỉ tiêu phân tích đều dưới ngưỡng của quy chuẩn Việt Nam. Tuy nhiên, những số liệu này được phân tích từ các mẫu được thu thập trong thời gian do các nhà máy chủ động bố trí, chuẩn bị trước nên độ tin cậy của các mẫu này chỉ ở mức độ tương đối.
Dự báo cách xử lý
Sau khi thu thập đầy đủ số liệu cần thiết, nhóm tác giả đã tổ chức đánh giá hiện trạng môi trường nước thải, khí thải và đất của 5 nhà máy và vùng phụ cận, sau đó nghiên cứu phạm vi ảnh hưởng của nguồn phát thải tại các nhà máy đối với môi trường xung quanh; đồng thời đưa ra các giải pháp kiểm soát.
Nhóm tác giả đã xây dựng mô hình lan truyền trên cơ sở kết quả thực nghiệm bằng công cụ tin học Matlab và Ansys; đánh giá được khả năng tích lũy của nitơ, phốt pho trong đất với nguyên tố nền là nhôm; đánh giá khả năng biến động các chỉ tiêu môi trường đến ô nhiễm cục bộ các nhà máy đường, nhà máy tinh bột sắn; ảnh hưởng của nồng độ nước thải đến sự thích nghi của thực vật thủy sinh. Kết quả phân tích đánh giá hàm lượng các nguyên tố là cơ sở nền cho việc đánh giá và dự đoán sự tích tụ của các độc chất môi trường trong khu vực nhà máy và vùng lân cận.
Từ những kết quả nghiên cứu, TS Trương Minh Trí cho rằng, hiện tại các chỉ số về đất nước, không khí tại các nhà máy đều đang ở ngưỡng cho phép, nếu có xảy ra tình trạng ô nhiễm cũng chỉ mang tính cục bộ. Tuy nhiên thời gian tới, khi công suất các nhà máy được nâng lên, cơ quan chức năng cần có sự đánh giá về hiện trạng môi trường theo định kỳ để bổ sung nguồn số liệu thường xuyên. Bên cạnh đó cần kiểm tra, nâng cấp công nghệ sản xuất hiện đại để bắt kịp xu thế phát triển kinh tế toàn cầu; tăng cường theo dõi, giám sát vận hành hệ thống xử lý chất thải để giảm thiểu tối đa các chất thải (khí, nước, đất, chất thải rắn…) phát tán, rò rỉ hay thải ra môi trường gây tác hại đến môi trường và người dân sống khu vực nhà máy.
Ông Lê Văn Cựu, Giám đốc Sở KH-CN cho rằng đề tài có giá trị thực tiễn cao và những kết quả nghiên cứu sẽ giúp các cơ quan quản lý tăng cường hơn nữa khả năng quản lý, bảo vệ môi trường trước các nguy cơ biến đổi môi trường ở khu vực hoạt động của các nhà máy.
THÁI HÀ
