LTS: Phú Yên online ngày 1/10/2007 đăng bài: “Còn nhiều bất cập trong thực hiện đề tài, dự án khoa học - công nghệ” của tác giả Lưu Phong. Sau khi báo phát hành, Tòa soạn đã nhận được bài viết của tác giả Lê Phương (Sở KHCN Phú Yên), tác giả cho rằng: “Bài báo có nhiều ý kiến đóng góp rất xác đáng, nhưng vẫn còn một số nội dung cần trao đổi lại để bạn đọc hiểu rõ thêm”.
Theo dõi sự phát triển của mô trong phòng nuôi cấy - Ảnh: MINH NGUYỆT
Hoạt động khoa học - công nghệ (KHCN) của Phú Yên hiện nay đang dựa trên những cơ chế và nguyên tắc nhất định và thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp, rất sát sao của Tỉnh ủy và UBND tỉnh. Việc triển khai thực hiện các đề tài, dự án KHCN chỉ là một trong các nội dung hoạt động KHCN được Sở KHCN theo dõi, quản lý. Việc triển khai các đề tài, dự án có đặc thù là phải giải quyết những bài toán bức xúc mà thực tiễn đang đặt ra cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, do đó danh mục đề tài dự án từ cơ sở đề xuất lên được lựa chọn rất kỹ trên cơ sở ý kiến của Hội đồng KHCN tỉnh và được UBND tỉnh giao nhiệm vụ cụ thể.
Một vấn đề không thể không đề cập là những đặc trưng khách quan của hoạt động nghiên cứu KHCN, đó là: tính mới, tính sáng tạo trong các đề tài, dự án. Những vấn đề cũ, đã phổ biến thì không thể đặt ra để nghiên cứu. Tuy nhiên, trong điều kiện thực tiễn tại Phú Yên, không thể đặt quá nặng tính mới, tính sáng tạo do những hạn chế nhất định về năng lực của đội ngũ KHCN. Và cũng do các đặc trưng đó nên hoạt động nghiên cứu có thể gặp những trường hợp thất bại và phải ngừng nghiên cứu do những nguyên nhân nhất định, chủ yếu là do triển khai không đạt hiệu quả như dự tính ban đầu. Một số nội dung được đánh giá cao về mặt khoa học nhưng để áp dụng thực tiễn cần chắt lọc, nghiên cứu đưa ra trong trường hợp cụ thể sao cho phù hợp. Điều đó cho thấy, việc triển khai nhân rộng các kết quả nghiên cứu KHCN còn gặp nhiều khó khăn, chưa nói đến cơ chế và trách nhiệm tham gia từ các ngành, các cấp. Nhiều đề tài dự án KHCN nghiên cứu cho lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản,...gắn liền với sản xuất, nhưng một số không phát huy hiệu quả. Các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế về năng lực sản xuất, kinh doanh, nên khó đưa kết quả vào sản xuất. Trong nông nghiệp, các nông sản bấp bênh về thị trường tiêu thụ, nông dân số đông chưa thoát khỏi tập quán canh tác cũ, còn e dè với cái mới.
Đề tài, dự án KHCN không thể giống các dự án đầu tư phát triển là có thể định lượng đầy đủ kết quả ngay từ đầu. Nhiều khi đề tài chỉ đưa ra một kết luận khoa học là đã hoàn thành nội dung và có thể coi là đạt kết quả, đưa ra luận cứ để phục vụ xã hội. Nguồn vốn KHCN chủ yếu tập trung cho nghiên cứu ứng dụng tiến bộ KHCN vào sản xuất và đời sống, không thể đưa nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh. Khi đề tài dự án đã kết luận thì các cơ sở phải bằng nguồn vốn của mình tiếp tục triển khai sản xuất đại trà.
Vấn đề nhân rộng kết quả nghiên cứu KHCN ra thực tiễn được Sở KHCN đẩy mạnh nhiều năm qua. Nhưng việc thúc đẩy đó cũng chỉ đạt được trong những phạm vi nhất định, vì hầu hết các đơn vị nhân rộng là các cơ quan tiếp nhận kết quả đề tài thuộc ngành khác và các địa phương. Có những đề tài đã có kết quả, Hội đồng KHCN đã kết luận, Sở KHCN đã đề nghị đơn vị thực hiện đề tài vừa là cơ quan có trách nhiệm ở địa phương trong việc tiếp nhận và chuyển giao, đẩy nhanh việc chuyển giao cho cơ sở và nhân dân, nhưng việc đó hầu như bế tắc. Các đơn vị thường viện dẫn nhiều lý do như: không có kế hoạch, không có con người,... và không có kinh phí. Mấy năm gần đây, Sở KHCN đề nghị và được Hội đồng KHCN tỉnh chấp nhận để dành một số kinh phí cho việc triển khai nhân rộng, thực sự còn rất ít so với nhu cầu, nhưng đã giải quyết phần nào khát khao của cơ sở. Qua đây cũng cho thấy, sự năng động và năng lực của cơ sở thực sự còn nhiều hạn chế. Sở KHCN phải hỗ trợ rất nhiều trong việc hoàn tất các thủ tục để có cơ sở sử dụng được nguồn vốn sự nghiệp KHCN, tăng cường kiểm tra giám sát để sử dụng vốn và triển khai đúng mục tiêu đề ra....
Về nguồn vốn KHCN cho đề tài, dự án: Tổng vốn đầu tư cho 66 đề tài dự án là trên 19,693 tỉ đồng trong 6 năm, nhưng số chi không đúng chế độ kiến nghị phải xuất toán chỉ là 109,701 triệu đồng trong một số đề tài dự án, là một cố gắng của Sở KHCN trong quản lý vốn. Kinh phí thu hồi từ đề tài, dự án là kinh phí theo quy định thu hồi sau khi đề tài, dự án hoàn thành, cần thu nộp ngân sách theo một tỉ lệ nhất định và thu hồi từ thanh lý thiết bị, bán các sản phẩm của đề tài, dự án... Việc thu hồi này gặp rất nhiều khó khăn không chỉ riêng ở Phú Yên mà ở các tỉnh thành và trung ương. Nhiều cơ sở, doanh nghiệp sau một thời gian đã giải thể nên hầu như phần lớn không thể thu hồi, mặc dù Sở KHCN đã rất nỗ lực. Việc thu hút các nguồn vốn cùng tham gia phát triển KHCN không là chuyện dễ ở một tỉnh còn khó khăn như tỉnh ta. Mặt khác, cơ chế xử lý dự án nhiều nguồn vốn cũng khá phức tạp, dễ nhầm lẫn trong chi tiêu.
Ngành KHCN Phú Yên đã nỗ lực đi trước trong việc đề xuất đưa ra các quy định triển khai các hoạt động KHCN ở địa phương rất sớm so với nhiều tỉnh thành. Nhưng việc triển khai xuống các ngành, địa phương còn gặp nhiều khó khăn; một số nơi coi công tác KHCN như việc “làm thêm”, chỉ bố trí kiêm nhiệm, chưa nỗ lực để tạo chuyển biến ở đơn vị mình trong nghiên cứu phát triển KHCN như một động lực cho phát triển.
Những bài học cho việc triển khai các hoạt động KHCN có hiệu quả đã được đúc kết và đang tiến hành điều chỉnh từng bước trong quá trình hoàn thiện cơ chế quản lý hoạt động KHCN nhằm góp phần đẩy nhanh phát triển kinh tế - xã hội của Phú Yên. Đó là đích hướng đến của ngành KHCN.
LÊ PHƯƠNG
Sở Khoa học và Công nghệ Phú Yên
