Đến xã Cà Lúi (Sơn Hòa), chúng tôi nghe đồng bào bảo rằng: “Từ ngày có Đài truyền thanh, bà con được nghe tin tức bằng tiếng mẹ đẻ của mình, vui cái tai và ưng cái bụng lắm”. Người đưa tiếng Êđê, Chăm H’roi lên sóng phát thanh chính là Ama Liên.
Ama Liên đang chuyển ngữ một số nội dung trên Báo Phú Yên sang tiếng Êđê, Chăm H'roi để phát trên đài truyền thanh xã Cà Lúi - Ảnh: T.L.Kha
Đài truyền thanh xã Cà Lúi, ngoài việc tiếp âm chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam, đài tỉnh và đài huyện còn có chương trình địa phương 15 phút bằng tiếng Êđê và Chăm H’roi, phát vào buổi sáng và chiều. Anh Kso Trường, cán bộ Đài Truyền thanh xã, cho chúng tôi biết: “UBND xã nhờ Ama Liên ở buôn Ma Lưng biên tập chương trình từ tiếng Việt sang tiếng Êđê, Chăm H’roi và ông đọc luôn trên đài”.
Từ năm 1960 đến năm 1968, Ama Liên là nhạc công chơi đàn t’rưng và t’ní của đội văn công huyện Miền Tây, tỉnh Phú Yên. Mùa xuân năm 1965, Ama Liên cùng các thành viên khác trong đội ra An Lão (Bình Định) tham gia hội diễn văn nghệ quần chúng do Quân khu 5 tổ chức. Sau ngày miền
Chương trình truyền thanh của xã có tin tức, những bài viết hướng dẫn cách trồng trọt, chăn nuôi, tuyên truyền bảo vệ và phát triển rừng, pháp luật đời sống, y tế sức khỏe… Tất cả những nội dung trên đều được ông dịch sang tiếng Êđê, Chăm H’roi, ngắn gọn, dễ hiểu. Già làng Ama Then ở buôn Ma Lăng cho chúng tôi biết: “Ama Liên đọc trên đài nghe rõ lắm. Bà con biết được những chính sách, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, biết cách phòng chống dịch bệnh cho con trâu, con bò và còn biết chăm sóc sức khỏe cho mình nữa”.
Nhà Ama Liên nằm bên tràn Bà Ơn ở buôn Ma Lưng. Chúng tôi đến vào buổi trưa, thấy ông vẫn còn cần mẫn dịch tin, bài từ Báo Dân Tộc Miền Núi, Báo Sức Khỏe Đời Sống và Báo Phú Yên. Ông nói: “Tôi làm cho kịp để chiều nay “lên” đài. Bà con đã “ghiền” rồi, sáng chiều mà không phát sóng là họ hỏi ngay, chớ Ama Liên bệnh rồi hay sao mà không nghe nói trên loa”.
Chúng tôi vào buôn Ma Đao. Đây là buôn xa nhất của xã Cà Lúi, nằm tận trong chân núi Chư Prông. Gặp Ma Mất, ông vui mừng cho biết: “Được nghe tiếng mẹ đẻ của mình trên Đài Truyền thanh sao mà vui quá! Được như vậy là nhờ Ama Liên đấy”.
Ông Ma Khánh, Chủ tịch UBND xã Cà Lúi nhận xét về Ama Liên: “Ông đã từng tham gia công tác ở địa phương từ hồi chiến tranh, khi tuổi mới đôi mươi. Ama Liên yêu thích lĩnh vực này. Ông lo cho việc chung, lo cho bà con buôn làng. Bây giờ Ama Liên là cây gạo, cây kơ nia đại thụ ở Cà Lúi”.
Trong bữa cơm chiều tại nhà, Ama Liên kể với chúng tôi: “Năm 1947, tôi xuống Củng Sơn học chữ quốc ngữ do thầy Hoàng Trinh dạy. Gần 5 năm sau, tôi về xã Cà Lúi học tiếp chữ Êđê từ thầy Ma Linh, nhờ đó mà biết chút ít về tập quán của người Kinh, người Êđê, Chăm H’roi. Tôi dịch các tin, bài dễ hiểu, gần gũi với bà con mình để họ tiếp thu nhanh hơn”.
Chương trình truyền thanh phát bằng tiếng Êđê, Chăm H’roi đã giúp bà con ở xã Cà Lúi thay đổi trong nhận thức. Bệnh đau, sinh nở họ đều đến trạm xá. Nhà nào cũng có vườn rau xanh; chuồng gia súc đều ở xa nhà; tệ nạn mê tín dị đoan giảm dần, buôn Ma Đao, Ma Lúa bây giờ đã biết sản xuất lúa nước. Mí Ủy ở buôn Ma Đao, Mí Báu ở buôn Ma Lúa chăn nuôi bò gần 20 con, có máy xay xát gạo. Các Mí biết chăm sóc, động viên con cái học hành.
Cà Lúi đổi thay như ngày hôm nay, có một phần nhỏ công sức của Ama Liên đóng góp, qua chương trình truyền thanh địa phương.
TRẦN LÊ KHA
