Ngay từ những năm đầu bị đế quốc, thực dân xâm lược và thống trị, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân Phú Yên dưới sự lãnh đạo của các sĩ phu yêu nước đã anh dũng đứng lên quyết đấu tranh, giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Nhiều cuộc khởi nghĩa và phong trào cứu nước đã liên tiếp nổ ra, nhưng hầu như đều thất bại.
Lễ kỷ niệm ngày thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Phú Yên - Ảnh: K.CHI
Nguyên nhân chính là không có đường lối cứu nước đúng đắn, không có tổ chức lãnh đạo. Thực tiễn cuộc đấu tranh đòi hỏi phải có một tổ chức chính trị tiên phong, được vũ trang bằng hệ tư tưởng tiên tiến của thời đại thì mới có thể tiến hành lãnh đạo thành công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp.
Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt
Ở Phú Yên, từ năm 1928, tổ chức Hội Việt Nam cách mạng thanh niên đã được thành lập và góp phần đáng kể vào việc thức tỉnh lòng yêu nước của nhân dân, đặc biệt là tầng lớp trí thức, thanh thiếu niên, học sinh theo khuynh hướng cộng sản. Do đó, chỉ 8 tháng sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập thì ở Phú Yên, vào ngày 5/10/1930, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên tại Phú Yên ra đời ở xóm Đồng Bé, thôn Phước Long, xã Xuân Long (nay là khu phố Long Bình, thị trấn La Hai), huyện Đồng Xuân. Chi bộ gồm có các đồng chí Phan Lưu Thanh, Bùi Xuân Cảnh, Nguyễn Phục Hưng, Phan Ngọc Bích, Nguyễn Hữu Tánh, Nguyễn Diệp, Nguyễn Thạnh, Phan Cao Lâm và Phan Thị Hảo, do đồng chí Phan Lưu Thanh làm bí thư. Đây là một mốc son, mở đầu quá trình đấu tranh cách mạng vô cùng anh dũng vẻ vang của Đảng bộ và nhân dân Phú Yên.
Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Phú Yên ra đời đã nhanh chóng tập hợp, tuyên truyền, giác ngộ nhiều quần chúng yêu nước, tiến bộ và phát triển tổ chức cơ sở đảng rất mạnh mẽ. Đến tháng 1/1931, Tỉnh ủy lâm thời Phú Yên được thành lập do đồng chí Phan Lưu Thanh làm bí thư.
Từ đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, trải qua các cao trào cách mạng 1930-1931, cao trào đấu tranh chính trị 1936-1939, cao trào kháng Nhật cứu nước tiến tới giải phóng dân tộc 1940-1945, ở Phú Yên, đã có những phong trào đấu tranh mạnh mẽ, rộng khắp, góp phần cùng nhân dân cả nước làm nên thắng lợi vô cùng to lớn. Đó là cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa phát xít, chủ nghĩa thực dân phong kiến, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Tiếp đó, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đảng bộ và nhân dân Phú Yên đã anh dũng chiến đấu, đánh lui nhiều cuộc càn quét, lấn chiếm của địch, giữ vùng tự do, xây dựng căn cứ địa cách mạng - địa bàn chiến lược phía nam Liên khu 5 vững chắc. Trong đó, việc quân và dân Phú Yên đánh bại chiến dịch Át lăng của địch góp phần quan trọng cùng cả nước làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, kết thúc ý đồ xâm lược và thống trị lâu dài của thực dân Pháp đối với nước ta. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1945-1975), Đảng bộ và nhân dân Phú Yên đã kiên cường bám trụ vượt qua muôn vàn khó khăn thử thách, gian khổ hy sinh, vận dụng đường lối chiến tranh nhân dân, nghệ thuật quân sự của Đảng kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, liên tục tiến công và nổi dậy, đánh địch với 3 mũi giáp công, kết hợp 3 thứ quân trên cả 3 vùng chiến lược… Nhờ đó, đã giải phóng hoàn toàn các huyện miền Tây của tỉnh trong năm 1960; Đồng khởi Hòa Thịnh tháng 12/1960, mở đầu phong trào Đồng khởi Quân khu 5, từ khởi nghĩa từng phần phát triển thành chiến tranh cách mạng, góp phần đánh bại lần lượt các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ, giải phóng tỉnh Phú Yên vào ngày 1/4/1975, cùng với quân và dân cả nước giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Có thể nói, trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ và ác liệt, các cấp ủy Đảng và tổ chức Đảng từ tỉnh đến cơ sở luôn là những tập thể lãnh đạo vững vàng được tôi luyện và trưởng thành qua thực tiễn đấu tranh cách mạng, cùng với lớp lớp cán bộ đảng viên đã nêu cao tinh thần đoàn kết nhất trí, ý thức tổ chức kỷ luật, tiên phong, gương mẫu đi đầu trong mọi khó khăn, thử thách, không ngại gian khổ hy sinh, gắn bó chặt chẽ, mật thiết với nhân dân, được nhân dân tin yêu, đùm bọc và làm nên những thắng lợi to lớn.
NGỌC DIỆP
