Trong hành trình đường Hồ Chí Minh trên biển và lịch sử Đoàn 125 Hải quân không thể không nhắc đến tàu 41 (nay là HQ671), là một tập thể anh hùng đã góp phần làm nên con đường huyền thoại - đường Hồ Chí Minh trên biển. Đây là con tàu duy nhất còn lại trong những con tàu Không số đã lập nên chiến công đặc biệt xuất sắc trên đường Hồ Chí Minh trên biển.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính viết vào sổ lưu niệm trong lần về thăm di tích lịch sử Vũng Rô. Ảnh: TRẦN QUỚI

Tàu vận tải quân sự HQ671, 2 lần được Nhà nước phong tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân và được Thủ tướng Chính phủ công nhận Bảo vật Quốc gia.

Từ tàu gỗ đến tàu sắt

Để đạt được những thành tích to lớn ấy là một hành trình dài, lắm gian khổ hy sinh và cũng tràn đầy niềm vinh dự tự hào. Bắt đầu từ ngày 19/10/1962, chiếc tàu gỗ mang số hiệu 41 với mật danh tàu Phương Đông 1 (nhân sự kiện Liên Xô phóng thành công tàu thăm dò vũ trụ mang tên Phương Đông 1). Sau 7 ngày vật lộn với sóng to gió lớn, buồm rách, bánh lái gãy…, tàu đã cập bến Cà Mau thắng lợi.

Chuyến đi mà các cơ quan Bộ Tổng tham mưu phối hợp theo dõi từng thời khắc và thở phào nhẹ nhõm khi được tin báo tàu cập bến an toàn. Tin thắng lợi chuyến đi đầu tiên mở đường vận tải trên biển mang tên Bác đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp báo lên Bác Hồ và được Bác biểu dương khen ngợi. Tiếp đến là các tàu Phương Đông 2, 3, 4 xuất phát và cập bến an toàn.

Ngày 3/10/1963, chiếc tàu gỗ 41 lại chở 30 tấn hàng đột phá vào bến mới Lộc An - Bà Rịa. Tàu vào bến vừa lúc thủy triều xuống nên bị mắc cạn cách đồn địch 3km. Ban chỉ huy bến sợ bị lộ nên đã 2 lần ra lệnh phá tàu, nhưng chính trị viên và máy trưởng tàu xin sẵn sàng hy sinh ở lại tàu quyết tâm bảo vệ, mặc cho máy bay địch lượn nhiều vòng xoi mói từng vật dụng trên tàu. Các đồng chí đã dùng mọi cách hợp pháp ngụy trang che mắt địch, chờ nước lên vào bến giao hàng rồi ra.

Cuộc hành trình của tàu 41 từ tàu gỗ sang tàu sắt với trọng tải 50 tấn rồi 100 tấn do Xưởng đóng tàu 3 Hải Phòng thiết kế và đóng mới, sau đó đặt hàng cho Xưởng đóng tàu Quảng Châu - Trung Quốc sản xuất theo nhu cầu chi viện chiến trường.

Ngày 24/11/1963, chiếc tàu sắt 41 chở 50 tấn hàng rời Bãi Cháy chi viện cho miền Tây Nam Bộ vào bến Bến Tre.

Từ tháng 12/1963-7/1964 tàu 41 cập bến Trà Vinh, Bạc Liêu và Cà Mau thành công 4 lần.

Ngày 15/10/1964, tàu 41 chở hàng đi Cà Mau bị mắc cạn ở quần đảo Hoàng Sa, cách đồn lính ngụy Sài Gòn 5km (trước đây đã có 2 tàu cũng bị mắc cạn nơi đây, chỉ cứu được hàng còn tàu phải phá hủy). Sau 2 ngày đêm dầm mình dưới nước biển với nắng trời và gió mùa đông bắc, bằng sức mạnh đoàn kết hiệp đồng, sử dụng nhiều biện pháp đã đưa tàu ra khỏi cạn, kiểm tra thấy an toàn xin cấp trên được tiếp tục đưa hàng vào bến Cà Mau và trở về miền Bắc an toàn. Chuyến đi được cấp trên đánh giá là chiến công kép.

Những năm 1964-1965, nhu cầu vũ khí cho các tỉnh Khu 5 đòi hỏi cấp thiết. Theo chỉ thị của Bộ Tổng tham mưu, Hải quân tìm mọi phương án vận chuyển cho Khu 5 đánh giặc.

Ngày 28/11/1964, tàu 41 chở 63 tấn hàng vào bến Vũng Rô. Vượt qua sóng gió, ngụy trang khéo léo, mặc cho máy bay, tàu chiến địch tiếp cận nổ súng bắn dọa, nhưng chúng ta vẫn bình tĩnh xử lý đưa tàu vào đúng bến. Do lượng hàng quá nhiều, khả năng của bến không thể bốc dỡ hết trong đêm, thuyền trưởng quyết định: “Cho tàu ngụy trang ở lại bến, tối mai bốc hết hàng rồi ra”.

Tranh thủ thời cơ thuận lợi, ngày 25/12/1964, tàu 41 tiếp tục cập bến Vũng Rô lần thứ hai. Ngày 1/2/1965, tàu 41 thành công vào bến Vũng Rô lần thứ ba, tổ chức đón tết Ất Tỵ 1965 cùng quân dân bến. Trong 2 tháng, tàu 41 đã 3 lần cập bến Vũng Rô thành công, an toàn với khối lượng gần 200 tấn vũ khí và 6 cán bộ tăng cường.

Sau vụ tàu 143 bị lộ ở Vũng Rô, địch tăng cường lực lượng ngăn chặn sự vận chuyển chi viện chiến trường miền Nam buộc ta phải tìm nhiều phương án để vận chuyển chi viện chiến trường. Một phương án chi viện cho Khu 5 được đưa ra là đưa tàu vào bến bãi ngang thả hàng rồi tàu ra trong đêm để hôm sau bến trục vớt hàng lấy dần.

Một lần nữa tàu 41 nhận nhiệm vụ đột phá thí điểm phương án này.

Đêm 28/11/1966, tàu 41 tiếp cận bờ biển xã Phổ An (Đức Phổ, Quảng Ngãi). Khi thả được 2/3 lượng hàng, tàu bị sóng đập cong chân vịt không cơ động được. Tàu địch phát hiện bao vây. Chi ủy tàu và thuyền trưởng quyết định cho anh em rời tàu bơi vào bờ còn thuyền trưởng và máy trưởng điểm hỏa bộc phá hủy tàu. Trong chuyến hải trình bi tráng này, thuyền phó Dương Văn Lộc và thủy trưởng Trần Nhợ hy sinh.

Nhận tàu mới nhưng tàu vẫn mang phiên hiệu truyền thống là tàu 41, tiếp tục vận chuyển chi viện cho chiến trường miền Nam vào Cà Mau 2 chuyến, vào Bến Tre 1 chuyến.

Thiết kế: TRẦN QUỚI

Thay phiên hiệu làm nhiệm vụ mới

Tranh thủ thời cơ Mỹ ngừng ném bom miền Bắc, tàu 41 được thay phiên hiệu thành tàu 641 tham gia chiến dịch vận tải VT5 (1968-1969) liên tục vận chuyển vũ khí trang bị kỹ thuật vào các cảng Sông Gianh, Nhật Lệ (Quảng Bình) để các lực lượng 559 tiếp tục vận chuyển đường bộ Trường Sơn.

Trong cuộc tổng tấn công nổi dậy mùa xuân 1975, tàu 641 cùng với tàu 673 làm nhiệm vụ chở bộ đội đặc công của Quân khu 5 và của Đoàn 126 Hải quân kịp thời giải phóng đảo Sơn Ca, Nam Yết, Sinh Tồn trong quần đảo Trường Sa. Chiến công đó có ý nghĩa chiến lược vô cùng to lớn đối với chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc, góp pần làm nên thắng lợi trọn vẹn của dân tộc.

Sau ngày đất nước thống nhất, tàu 641 liên tục làm nhiệm vụ vận tải chi viện cho các đơn vị xây dựng quần đảo Trường Sa.

Tháng 10/1978, tàu 641 nhận lệnh tìm kiếm 7 cán bộ chiến sĩ ở đảo Phan Vinh trong khi làm nhiệm vụ đã bị sóng nước đánh trôi dạt ra biển xa. Sau 8 ngày đêm kiên trì, trong điều kiện sóng to gió lớn, đã tìm cứu được 7 đồng chí đưa về đơn vị an toàn.

Đầu năm 1988, tàu 641 lần nữa có phiên hiệu là tàu HQ671 làm nhiệm vụ trực bảo vệ đảo chìm Đá Lớn thuộc quần đảo Trường Sa. Trước sự bao vây khiêu khích của các tàu chiến Trung Quốc, tàu HQ671 đã lao thẳng vào sát mép đảo, sẵn sàng làm bia chủ quyền, góp phần cùng đơn vị giữ vững chủ quyền trên đảo Đá Lớn.

Sau sự kiện 14/3 Trung Quốc bắn cháy và chìm 3 tàu vận tải của ta ở khu vực các đảo chìm Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao, mặc dù bị tàu đối phương ngăn chặn uy hiếp, song cán bộ chiến sĩ tàu HQ671 vẫn kiên trì, dũng cảm không sợ hy sinh, kịp thời có mặt làm nhiệm vụ tìm kiếm cấp cứu cán bộ chiến sĩ của ta bị nạn, đưa được 41 đồng chí và 3 liệt sĩ về khu vực an toàn.

Năm 2002, tàu HQ671 được biên chế về Hải đội 384 Cục Hậu cần Hải quân làm nhiệm vụ vận chuyển hàng hậu cần phục vụ các đơn vị trong quân chủng.

Và trong dịp kỷ niệm 50 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh trên biển (23/10/1961-23/10/2011), tàu HQ671 được đưa về bảo tàng Hải quân làm hiện vật trưng bày về chiến công đường Hồ Chí Minh trên biển.

Với những chiến công đặc biệt xuất sắc của các thế hệ tàu 41, 641 và nay là HQ671 làm nhiệm vụ vận chuyển vũ khí chi viện chiến trường miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước; vận chuyển chi viện xây dựng và đấu tranh bảo vệ chủ quyền các quần đảo của Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế, tàu đã 2 lần được Nhà nước phong tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân và được công nhận là Bảo vật Quốc gia, với nhiều chiến công và 8 cá nhân được truy tặng, phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. 

HỒ ĐẮC THẠNH

Anh hùng LLVT nhân dân