Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi…”. Đây là lời căn dặn của Người cực kỳ hệ trọng, có ý nghĩa hết sức to lớn đối với một đảng cầm quyền.
Dân chủ là bản chất của đảng cách mạng chân chính. Dân chủ càng cao, tự giác càng đầy đủ thì kỷ luật, kỷ cương càng nghiêm, đoàn kết, thống nhất càng bền vững. Mở rộng dân chủ trong Đảng có tác dụng tích cực nâng cao nhiệt tình cách mạng, phát triển óc sáng tạo của cán bộ, đảng viên.
Phát huy quyền làm chủ của nhân dân
| Thực hành dân chủ rộng rãi trong nội bộ Đảng đi đôi với dân chủ hóa mọi mặt đời sống xã hội là phương thuốc hiệu quả nhất ngăn chặn bệnh quan liêu, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, góp phần tạo chuyển biến mới trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. |
Mở rộng dân chủ, phát huy quyền làm chủ của nhân dân là mục tiêu hàng đầu, đồng thời là động lực to lớn của cách mạng. Mở rộng dân chủ trong nội bộ của Đảng cầm quyền là hạt nhân, là tấm gương mẫu mực cho việc thực hiện dân chủ trong xã hội.
Trong phần II của tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” (10/1947), Bác Hồ đã đặt câu hỏi: “…Nhưng đến nay, cán bộ và đảng viên vẫn ít sáng kiến, ít hăng hái. Đó là vì lẽ gì ?”(1). Và Người trả lời: “Vì nhiều lẽ. Mà trước hết là vì cách lãnh đạo của ta không được dân chủ, cách công tác của ta không được tích cực”(2). Tác hại của việc thiếu dân chủ được Người phân tích khá rõ: “Đối với cơ quan lãnh đạo, đối với những người lãnh đạo, các đảng viên và cán bộ dù có ý kiến cũng không dám nói, dù muốn phê bình cũng sợ, không dám phê bình. Thành thử cấp trên với cấp dưới cách biệt nhau. Quần chúng với Đảng rời xa nhau. Trên thì tưởng cái gì cũng tốt đẹp. Dưới thì có gì không dám nói ra”(3). Từ đó, Người khẳng định: “Dân chủ, sáng kiến, hăng hái, ba điều đó rất quan hệ với nhau. Có dân chủ mới làm cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến. Những sáng kiến đó được khen ngợi thì những người đó càng thêm hăng hái và người khác cũng học theo. Trong khi tăng thêm sáng kiến và hăng hái làm việc thì những khuyết điểm lặt vặt cũng tự sửa chữa được nhiều”(4).
Nói đến giải pháp mở rộng dân chủ, Người dạy: “Kinh nghiệm là: cơ quan nào mà trong lúc khai hội, cấp trên để cho mọi người có gì nói hết, cái đúng thì nghe, cái không đúng thì giải thích, sửa chữa, ở những cơ quan đó, mọi người đều hoạt bát mà bệnh “thì thầm thì thào” cũng hết”(5).
Người còn khuyên cấp trên: “Không nên tự tôn, tự đại, mà phải nghe, phải hỏi ý kiến của cấp dưới. Nếu ý kiến các đồng chí cấp dưới đúng, ta phải nghe theo, khuyên họ thường đề thêm ý kiến, để nâng tinh thần và sáng kiến của họ. Nếu ý kiến của họ không đúng, ta nên dùng thái độ thân thiết, giải thích cho họ hiểu. Quyết không nên phùng mang trợn mắt, quở trách, giễu cợt họ…”(6).
Đại hội VI của Đảng đã mở ra một giai đoạn mới trên con đường phát triển dân chủ.
Dân chủ đối lập với quan liêu. Mở rộng dân chủ là một đòi hỏi khách quan. Dân chủ trong Đảng cần được mở rộng trên mọi lĩnh vực hoạt động và sinh hoạt của Đảng, trong đó quan trọng hơn hết là phát huy dân chủ trong hai khâu quyết định năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Đó là quá trình xây dựng chiến lược, đường lối, chính sách và công tác tổ chức cán bộ.
Tiến hành nhiều giải pháp thiết thực
Thực hành dân chủ rộng rãi trong Đảng đòi hỏi tiến hành nhiều giải pháp thiết thực, có hiệu quả từ nâng cao nhận thức, quan điểm và năng lực làm chủ đến cải tiến phương pháp lãnh đạo, đổi mới quy chế, quy trình sinh hoạt, lề lối làm việc của tập thể cấp ủy và tổ chức đảng, cho tới phong cách của người đứng đầu và thói quen cố hữu của cán bộ, đảng viên. Trong đó, cần đặc biệt quan tâm những vấn đề chủ yếu sau đây:
Tạo mọi thuận lợi cần thiết cho cán bộ, đảng viên được tiếp nhận thông tin, được thảo luận đóng góp ngày càng nhiều ý kiến có chất lượng vào những vấn đề về chiến lược, đường lối, chính sách …của Đảng. Đó là quyền của đảng viên đã được ghi trong Điều lệ Đảng.
Cần tôn trọng đầy đủ quyền tự do tư tưởng của cán bộ, đảng viên. Người lãnh đạo không thành kiến với những đồng chí dám có ý kiến khác với mình, không nên phê phán, chụp mũ, quy kết lập trường, quan điểm một cách độc đoán làm cho những đồng chí mình nhụt ý chí; không nên có thái độ kỳ thị với thiểu số khi họ có ý kiến khác.
Có kế hoạch sử dụng tốt công cụ tranh luận và biết lãnh đạo tranh luận. Đây là một động lực thúc đẩy phát huy dân chủ trong sinh hoạt Đảng. Tự do tranh luận phải đi đôi với kỷ luật nghiêm minh; tham gia bàn bạc và quyết định dân chủ gắn với kỷ luật chấp hành nghị quyết của Đảng.
“Phát huy dân chủ thực sự trong Đảng, thực hiện nghiêm túc quy chế chất vấn trong Đảng, nhất là chất vấn tại các kỳ họp Ban Chấp hành Trung ương và cấp ủy các cấp” như Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) đã yêu cầu. Thông qua chất vấn, người chất vấn và người trả lời chất vấn sẽ phát huy được tinh thần dân chủ, đề cập những vấn đề bức xúc, nổi cộm xuất hiện trong thực tiễn rất cần làm sáng tỏ để có giải pháp khắc phục.
Dân chủ hóa công tác tổ chức cán bộ là một khâu quan trọng trong sinh hoạt dân chủ trong Đảng. Làm được điều này sẽ hoàn thiện việc quy hoạch cán bộ, xây dựng quy chế, quy trình lựa chọn, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ theo hướng dân chủ hóa, thu hút đông đảo cán bộ, đảng viên cấp dưới tham gia vào việc đánh giá, lựa chọn cán bộ…
Dân chủ hóa đi liền với công khai. Mọi chính sách, chế độ, các quy chế về cán bộ, quy định những điều đảng viên không được làm, việc kê khai tài sản, thu nhập …cần công khai cho cán bộ, đảng viên biết để thực hiện và giám sát việc thực hiện.
Ở đại hội đảng các cấp, cần thực hiện nghiêm các nguyên tắc bầu cử dân chủ và nên có cơ chế để tranh cử công khai trong Đảng. V.I.Lênin từng nói đại ý, muốn có dân chủ trong Đảng thì một trong những điều kiện quan trọng nhất là phải bảo đảm tự do, dân chủ trong đề cử, bầu chọn các chức vụ trong Đảng. Tại các cuộc bầu cử (cấp ủy hoặc những đại biểu đi dự đại hội đảng cấp trên) của Đảng, cần có danh sách đề cử và ứng cử nhiều hơn danh sách bầu. Không để xảy ra tình trạng cấp ủy chỉ là bình phong, nơi hợp pháp hóa ý muốn của một cá nhân người lãnh đạo cấp trên trực tiếp thao túng quyền lực.
Xây dựng ý thức bình đẳng giữa các đảng viên. Không có bình đẳng giữa các đảng viên thì không thể có dân chủ trong Đảng. Hễ là đảng viên của Đảng, dù ở cương vị nào, tuổi Đảng bao nhiêu… đều ngang quyền nhau trong việc bàn bạc, quyết định và thực hiện các công việc của Đảng, không có đặc quyền, đặc lợi. Kiên quyết đấu tranh loại bỏ tư tưởng cấp bậc, ngôi thứ, quan liêu, gia trưởng hoặc mặc cảm tự tôn và tự ti.
Đẩy mạnh tự phê bình và phê bình gắn với việc giữ gìn kỷ luật của Đảng. Kinh nghiệm cho thấy, không có tự phê bình và phê bình thì không thể có dân chủ đầy đủ trong sinh hoạt Đảng và cũng không giữ được nghiêm kỷ luật của Đảng. Đi đôi với tự phê bình và phê bình, cần xử lý kỷ luật một cách nghiêm minh, công bằng, phân biệt rõ tính chất sai lầm của từng vụ việc.
Kiểm tra là một chức năng lãnh đạo của Đảng cần được tiếp tục nâng cao về chất lượng, đồng thời với việc xây dựng và hoàn thiện cơ chế giám sát trong Đảng. Cấp dưới giám sát cấp trên, đảng viên giám sát lãnh đạo. Kết hợp kiểm tra từ trên xuống với giám sát từ dưới lên. Tăng cường hoạt động giám sát trong Đảng chính là một biểu hiện quan trọng hàng đầu của dân chủ trong nội bộ Đảng, vì vậy, giám sát cũng là một hình thức kiểm tra. Đó là kiểm tra từ dưới lên.
-------------------------
(1), (2), (3), (4), (5) Hồ Chí Minh Toàn tập - NXB CTQG-H-1995-T5-tr243-245.
(6) Sđd-T5-tr281.
NGUYỄN XUYẾN
