LTS: Thảo luận về dự án Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV vừa diễn ra, ĐBQH Đinh Văn Nhã, đơn vị tỉnh Phú Yên đã có bài phát biểu. Báo Phú Yên xin giới thiệu đến bạn đọc.

Phải “trám” lỗ hổng pháp lý

Về tính cụ thể của dự án luật, tôi tán thành với ý kiến của cơ quan thẩm tra cho rằng dự thảo luật có nhiều quy định mới về chính sách, cơ chế, nhưng quy định chưa cụ thể, khó thực hiện. Trong đó, theo ý kiến của nhiều nhà đầu tư, quy định cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu giữa Chính phủ, nhà đầu tư quy định tại khoản 1, 2 Điều 77 dự thảo luật là chưa rõ ràng, dễ dẫn đến không công bằng, vì không có cơ sở, căn cứ chia sẻ 50-50 giữa Chính phủ và nhà đầu tư trong trường hợp hụt hoặc vượt doanh thu của dự án.

Các nhà đầu tư cho rằng, căn cứ để xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu giữa Chính phủ và nhà đầu tư phải trên cơ sở đánh giá các yếu tố khách quan và chủ quan tác động ảnh hưởng đến tăng, giảm thu của dự án. Trường hợp chia sẻ 50-50 khi hụt doanh thu giữa Chính phủ và nhà đầu tư có thể chỉ hợp lý do tác động của các nguyên nhân khách quan, bất khả kháng như: thiên tai, địch họa.

Còn do các nguyên nhân chủ quan thuộc trách nhiệm các bên trong việc thực hiện các cam kết, nhất là cam kết thực hiện trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cơ quan ký kết hợp đồng với nhà đầu tư hoặc trong trường hợp do Nhà nước thay đổi pháp luật, dẫn đến dự án không thuộc trường hợp vô hiệu phải điều chỉnh sửa đổi, bổ sung hợp đồng, ảnh hưởng tới phương án tài chính của dự án thì Chính phủ phải chia sẻ tối đa mức hụt doanh thu của dự án thì mới hợp lý.

Đối với trường hợp doanh thu của dự án tăng, nếu tăng do các yếu tố khách quan từ nhu cầu của thị trường, của sự phát triển kinh tế - xã hội thì cơ chế chia sẻ hợp lý, thể hiện rõ chính sách, công cụ đòn bẩy kinh tế của Nhà nước đủ mạnh để phát triển mạnh mẽ phương thức đầu tư này thì Chính phủ cần cân nhắc không nên chia sẻ phần tăng thu này mà có thể điều chỉnh giảm giá, phí dịch vụ hoặc rút ngắn thời hạn hợp đồng. Tóm lại, trong trường hợp này, Chính phủ cần cân nhắc không nên “nắm nhỏ, bỏ to” mà cần “bỏ con săn sắt, bắt con cá rô”.

Vấn đề quan trọng khác, dự thảo luật chưa đề cập có liên quan đến việc giảm doanh thu của các dự án phải điều chỉnh hợp đồng, do vi phạm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cơ quan ký kết hợp đồng, như: điều chỉnh lại quy hoạch, chậm tiến độ bố trí vốn đầu tư của Nhà nước, ảnh hưởng tới phương án tài chính của dự án.

Do thiếu quy định cụ thể các vấn đề này sẽ không có đủ cơ sở pháp lý để giải quyết dứt điểm các vấn đề đang tồn tại và sẽ tiếp tục phát sinh trong thực tế. Minh chứng của lỗ hổng pháp lý này là khi ký kết hợp đồng với Công ty CP Đường cao tốc Đèo Cả, triển khai dự án BOT đối với 4 hầm đường bộ đèo Cả, đèo Cổ Mã, đèo Cù Mông và đèo Hải Vân.

Cơ quan nhà nước đã đơn phương điều chỉnh quy hoạch cắt giảm 2/7 trạm thu phí, trong đó có trạm thu phí La Sơn - Túy Loan trên tuyến đường xây dựng bằng vốn ngân sách nhà nước. Việc điều chỉnh quy hoạch cộng với việc bố trí vốn ngân sách theo cam kết của Chính phủ còn thiếu khoảng 1.200 tỉ đồng, như báo cáo gần nhất của Kiểm toán Nhà nước, đã làm hụt doanh thu của dự án so với phương án tài chính ban đầu hơn 2.000 tỉ đồng, dễ dẫn đến phải điều chỉnh hợp đồng.

Việc này đã gần 2 năm nhưng vẫn nằm trong quá trình nghiên cứu của các cơ quan nhà nước, trong khi theo hợp đồng ký kết thì Công ty CP Đường cao tốc Đèo Cả hoàn toàn có quyền tổ chức thu phí đoạn La Sơn - Túy Loan, vì hợp đồng này đã ký trước năm 2016 khi Luật Quản lý, sử dụng tài sản công có hiệu lực.

Còn chung chung trong ưu đãi đầu tư

Về tính khả thi của dự án luật, theo tôi là chưa cao, thể hiện ở các ưu đãi đầu tư quy định tại Điều 74 của dự thảo luật. Các ưu đãi này nhà đầu tư đánh giá rất cao nhưng theo họ vẫn chỉ như “rắc thính, nhử mồi”. Quy định còn chung chung như vậy sẽ không có tính khả thi khi luật này có hiệu lực, còn phải chờ sửa đổi, cụ thể hóa ở nhiều luật chuyên ngành ban hành sau và không biết chờ đến khi nào. Ví dụ điển hình là các ưu đãi ở Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong đó có những ưu đãi rất có tác dụng như về thuế, đất đai, tín dụng, nhưng đến nay sau 3 năm vẫn chưa được ban hành.

Để giải quyết vấn đề này, tôi đề nghị Quốc hội đổi mới tư duy, cải tiến cách làm luật theo hai cách. Cách thứ nhất cần quy định rõ thời hạn Chính phủ trình Quốc hội xem xét, sửa đổi bổ sung các ưu đãi đầu tư, nhất là về thuế, về đất như quy định tại Điều 74 của dự thảo luật này và các dự án khác có quy định về ưu đãi dưới hình thức một luật bổ sung các ưu đãi đầu tư của các luật chuyên ngành hoặc Quốc hội ban hành một nghị quyết về ưu đãi đầu tư. Cách này bảo đảm ưu đãi đầu tư sẽ được ban hành kịp thời, có hiệu lực, đồng bộ, không phải chờ sửa đổi, bổ sung các luật chuyên ngành khác.

Cách thứ hai, trong kế hoạch xây dựng luật, Quốc hội yêu cầu các dự án luật có quy định ưu đãi đầu tư liên quan đến các luật chuyên ngành khác mà không thể quy định ở dự thảo luật trình Quốc hội xem xét thì cần trình Quốc hội dự thảo luật chính và kèm theo một dự thảo luật phụ bổ sung các ưu đãi đầu tư để xem xét quyết định ban hành cùng thời điểm.

Hai cách trên thì cách thứ hai có ưu điểm vượt trội hơn cách thứ nhất.

--------------------

(*) Tít do tòa soạn đặt