Sáng 23/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia. Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB-XH, ĐBQH tỉnh Phú Yên đã có bài phát biểu tham gia thảo luận. Báo Phú Yên trích giới thiệu bài phát biểu này.

Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền phát biểu tại nghị trường sáng 23/5 - Ảnh: CTV

Trước hết, tôi thống nhất về việc phải ban hành Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia tại kỳ họp này. Tôi nghĩ mình không cần đưa dẫn chứng cụ thể các vụ việc thương tâm, từng câu chuyện nhức nhối, từ các vụ tai nạn, bạo lực gia đình hay các vụ xâm hại tình dục do tác hại của rượu, bia đã gây ra. Nếu đặt mình vào từng con người, từng gia cảnh đang đối mặt với các mất mát, đau thương, kể cả những người vì rượu, bia mà vướng vào vòng lao lý thì chúng ta có thể hiểu được nỗi đau mà họ đang trải qua mỗi ngày. Điều này cũng góp phần làm sâu sắc nhận định nếu dùng rượu, bia mà không hiểu rõ tác hại của nó thì bất kỳ ai cũng có nguy cơ trở thành nạn nhân, thậm chí là trở thành tội phạm. Tôi xin được nhắc lại như vậy để chúng ta cùng thống nhất quan điểm nhằm hướng tới mục tiêu cuối cùng của dự án luật là phòng chống tác hại của rượu, bia.

Trước kỳ họp, thông qua khảo sát bằng phương pháp thảo luận nhóm và phỏng vấn sâu đối với nhóm trẻ em về chính sách có liên quan mà Quốc hội sẽ thảo luận, cũng như tư liệu thu thập được, tôi xin nêu một số nội dung cần làm rõ. Đó là:

Thứ nhất, các nhóm giải pháp mang tính ngăn ngừa liệu đã đủ tạo nên rào cản vững chắc để giải quyết vấn đề ưu tiên, thực hiện các biện pháp phòng, chống tác hại của rượu, bia đối với trẻ em, thanh niên đã được nêu trong luật hay chưa? Trước hết, đối với quy định về quảng cáo, nếu xác định kiểm soát quảng cáo để có tác động bảo vệ thanh thiếu niên thì cần chú trọng hai vấn đề sau: Hạn chế thấp nhất số lượng các em tiếp xúc với rượu bia và đồ uống có cồn; kiểm soát nội dung quảng cáo, nghĩa là làm sao cho các em nhận thức rằng không phải rượu, bia là tốt, được khuyến khích sử dụng.

Khi tôi khảo sát trẻ em từ 12-16 tuổi, những loại thức uống hiện nay mà các em thường dùng thì có 83% ý kiến nêu đến đồ uống có cồn. Trả lời cho câu hỏi tiếp theo, 87,6% các em không nhận biết được đó là đồ uống có nồng độ cồn từ 4,5% trở lên. Có 70% trẻ em trở lên khi được hỏi sâu về cảm giác sau khi uống rượu, bia trả lời rằng: “Con thấy hơi lâng lâng, con thấy hơi chóng mặt, tim đập nhanh". Nhưng nguy hại ở chỗ gần 80% trẻ em đều lựa chọn có thể vẫn tiếp tục sử dụng vì giới thiệu, quảng cáo là nước trái cây có gas và nước hoa quả lên men. Nếu không muốn nói quảng cáo tự do đánh tráo khái niệm thì điều này có phần trái với việc nghiêm cấm cung cấp thông tin không chính xác, sai sự thật ảnh hưởng của rượu, bia đối với sức khỏe con người đã được nêu trong quy định của luật này. Mặt khác, lý do đồ uống có cồn không được đưa vào dự thảo luật vì đây là cụm từ chưa sử dụng phổ biến trong xã hội như báo cáo giải trình. Tôi cho rằng đó là căn cứ yếu về mặt pháp lý. Tôi rất ngạc nhiên về tính dự báo của dự luật này, so với xu thế chung gần như đi ngược lại khoa học quản lý chất gây nghiện đối với đời sống con người, vô tình xem nhẹ sức khỏe người dân, người tiêu dùng nhưng bắt nhịp kịp thời với sự phát triển nhanh, mạnh của nền công nghiệp rượu, bia.

Trên thực tế, các loại bia chiếm áp đảo thị trường trong nước hiện nay đa số có độ cồn từ 4,2-5%. Tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới nêu rõ bia đang là đồ uống phổ biến ở Việt Nam. Trong tình hình quảng cáo rượu, bia rộng rãi như hiện nay, bia là lựa chọn chính khi giới trẻ bắt đầu làm quen với đồ uống có cồn. Tôi nghĩ quy định độ cồn từ 4% trở lên thay cho mốc 5,5% và khung giờ quảng cáo cần điều chỉnh lại từ 18-21 giờ tại Điều 12 thay cho những quy định theo chủ đích hiện tại của luật. 19-20 giờ là thời gian diễn ra chương trình thời sự, hầu như không có quảng cáo. Đó là khung giờ vàng theo quan niệm với người lớn, nhưng không ưu tiên giảm số lượng trẻ tiếp xúc với rượu, bia và đồ uống có cồn. Tôi thấy rằng, dự thảo này không phục vụ cho việc phòng chống tác hại của rượu, bia, lấy lợi ích của người dân, người yếu thế là nạn nhân của rượu, bia làm cốt lõi; bảo vệ quyền của trẻ em liên quan đến dự luật này.

Thứ hai, đối với biện pháp kiểm soát, hạn chế trẻ em mua rượu, bia, tôi thấy dự thảo này không còn cấm bán rượu, bia trên 15% độ cồn trên internet. Thực tế, nội dung này được quy định tại Nghị định 105/2017 của Chính phủ. Đây là biện pháp làm hạn chế tính sẵn có của rượu, bia khi cần được xem xét kế thừa. Vì vậy, tôi đề nghị bổ sung nội dung cấm bán rượu, bia trên internet.

Các nước phát triển với mạng lưới bán lẻ hiện đại vẫn còn lúng túng trong việc kiểm soát độ tuổi khi mua, kiểm soát khi nhận hàng hóa, trong khi rượu, bia là loại hàng hóa có nguy cơ gây nghiện và hạn chế tiêu dùng. Vì vậy, ta cần tạo ra rào cản mạnh mẽ và phù hợp với xu hướng, không nên tạo cơ hội, tăng tính sẵn có của rượu, bia cho người tiêu dùng và trẻ em vị thành niên, phụ nữ.

Luật phải có sự minh định rõ ràng, tính đến yếu tố khả thi khi áp dụng, không thể thiếu tính mạch lạc, nhất là các điều khoản ảnh hưởng trực tiếp đối với trẻ em và vị thành niên. Chúng ta không thể loại bỏ nhiều yếu tố quan trọng mà lại hăm hở đưa vào nhiều điều cấm nhưng trong thực tế không diễn ra.

Ngoài nghiên cứu báo cáo, đánh giá xu hướng trẻ hóa độ tuổi sử dụng bia, rượu ở Việt Nam, góp ý của tôi còn dựa vào tư liệu của cuộc khảo sát nhỏ đối với trẻ em ở địa phương, nhưng đã cho chúng ta thấy thanh thiếu niên sử dụng rượu, bia và không biết đến tác hại của nó đang trở thành vấn đề nghiêm trọng. Cho đến nay vẫn chưa ai nhắc đến đặc tính có nguy cơ gây nghiện của loại đồ uống này, các bằng chứng y khoa đã chứng minh não bộ của con người phát triển mạnh trong giai đoạn vị thành niên, đặc biệt rất dễ bị tác động bởi rượu, bia. Cái được và mất của nền công nghiệp rượu, bia hẳn ai cũng rõ. Hãy đề cao trách nhiệm mà không bỏ quên trẻ em - những nạn nhân yếu thế bởi tác hại của rượu, bia. Chẳng có sự đánh đổi nào cay đắng hơn sự đánh đổi về tính mạng, sức khỏe, tương lai của con người, trong đó có phụ nữ và trẻ em.