Ông John McAuliff - giám đốc điều hành Quĩ hòa giải và phát triển (FRD - Mỹ) là một người theo dõi tình hình VN suốt nhiều thập niên qua. Đài truyền hình CNN đã mời ông bình luận và đánh giá về chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết sáng 23/6. Ông đã có cuộc trao đổi với phóng viên báo chí.

Ông John McAuliff - Ảnh: TTO

Xin ông phân tích về những biến chuyển của mối quan hệ Việt - Mỹ?

- Ông JOHN MCAULIFF: Có thể thấy những thay đổi rất lớn trong quan hệ hai nước, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về nhiều mặt khác. Ví dụ hiện cả hai đều muốn đảm bảo ổn định ở khu vực. Vấn đề Hồi giáo cực đoan là một vấn đề lớn ở Thái Lan, Philippines và Indonesia hiện nay. Cả ba nước này là các nước lớn ở ASEAN và đều đang gặp các vấn đề về bất ổn an ninh trong khi VN là nước lớn duy nhất không có những vấn đề này. Trong quan điểm của Mỹ về ổn định ở khu vực, VN - trên rất nhiều khía cạnh - là nơi tin cậy nhất về an ninh trong 30-40 năm tới. Ngoài ra, VN còn có vị trí rất quan trọng về địa lý - chính trị trong khu vực đối với nhiều nước lớn.

* Nếu phải so sánh giữa chuyến thăm của Chủ tịch Nguyễn Minh Triết với những chuyến đi Mỹ trước đó của các lãnh đạo VN thì ông đánh giá ra sao?

- Chuyến thăm này của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết được chuẩn bị tốt hơn, tinh tế hơn trong rất nhiều vấn đề. Loạt bài bốn trang quảng bá về VN trên nhật báo lớn Washington Post có thể xem là một thành công và là một sự chuẩn bị rất tốt. 

Có một sự thay đổi lớn khi Chủ tịch nước đã có các cuộc gặp với rất nhiều lãnh đạo Thượng viện và Hạ viện Mỹ. Chủ tịch Nguyễn Minh Triết rõ ràng rất sẵn lòng trả lời các câu hỏi của phóng viên báo chí. Ông cũng có nhiều hoạt động với công chúng hơn mà trong đó cho phép mọi người vào tự do, cho phép họ được nêu ra chính kiến và đặt các câu hỏi để trao đổi ý kiến.

Tôi đã đến dự một số sự kiện và thấy Chủ tịch nước điều hành các sự kiện này rất tốt. Chưa thể nói rằng đó là cuộc trao đổi thành công 100% nhưng rõ ràng có thể thấy ông là đại diện của một thế hệ lãnh đạo mới, những người quen thuộc, hiểu về lối sống, suy nghĩ của người Mỹ hơn.

* Ông có nghĩ rằng các vấn đề nhạy cảm mà hai bên còn khác biệt như tôn giáo, nhân quyền và việc một số nghị sĩ Mỹ đã đặt ra vấn đề này có thể khiến quan hệ hai bên bị ảnh hưởng không?

- Tôi không nghĩ như vậy. Còn rất nhiều điều quan trọng hơn trong quan hệ hai nước hiện nay, như các lợi ích về kinh tế, chính trị, chiến lược, văn hóa... Ngoài ra cộng đồng khoảng 2 triệu người Việt ở Mỹ cũng đều muốn quan hệ tốt hơn với VN. Và đó là những điều quan trọng giúp vượt qua những trở ngại trong quan hệ hai bên.

- Tôi nghĩ vấn đề đó ảnh hưởng đến chính người dân Mỹ nhiều hơn là người VN. Đất nước VN vẫn có truyền thống xây dựng mối quan hệ hòa bình hữu hảo với các nước từng bị họ đánh bại trong các cuộc đấu tranh chống xâm lược.

* Theo ông, đâu là dấu hiệu tích cực nhất trong chuyến đi lần này của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết? Phải chăng đó là việc ký Hiệp định khung về đầu tư và thương mại (TIFA)?

- Tôi nghĩ đó là cuộc gặp gỡ tại Nhà Trắng giữa hai nguyên thủ. Chuyến thăm của Tổng thống Bush tới VN gặp Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết tháng 11-2006 cũng quan trọng như chuyến thăm của Chủ tịch Nguyễn Minh Triết tới Mỹ lần này. Đây là sự thừa nhận chính thức ở tầng mức cao nhất rằng quan hệ hai nước đã hoàn toàn bình thường hóa. Sự tái khẳng định của cả hai nhà lãnh đạo về quan hệ kinh tế, giáo dục, văn hóa… là nền tảng để cả hai phát triển hơn nữa quan hệ hợp tác song phương. Việc ký TIFA là một nền tảng lâu dài cho hợp tác kinh tế song phương sau này.

Một số người có nói về việc Tổng thống Bush không có tiệc tối với Chủ tịch Nguyễn Minh Triết, nhưng bản thân tôi biết rằng ông Bush rất ít khi có các bữa tiệc tối như vậy, khác ông Bill Clinton - người thường thích các buổi tiệc tùng như thế.

Tổng thống Mỹ có nói về chuyện chất độc da cam. Dù rằng quốc hội mới là nơi chuẩn chi số tiền nhưng việc Tổng thống Bush trực tiếp xác nhận vấn đề này với báo chí là một sự xác nhận về nguyên tắc Chính phủ Mỹ đã nhận thấy rằng nên làm gì. Chỉ là một khoản tiền nhỏ nhưng là dấu hiệu rất quan trọng.

* Xin ông đánh giá cảm nhận về cá nhân Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết?

- Thực tế thì tôi chưa có dịp gặp cá nhân với Chủ tịch Nguyễn Minh Triết. Nhưng qua những gì từng chứng kiến tại các cuộc tiếp xúc do các tập đoàn AIG và Asia Society tổ chức, tôi thấy Chủ tịch Nguyễn Minh Triết đã thể hiện rất tốt vai trò của mình. Ông có sức hấp dẫn cá nhân, giao tiếp tốt với cử tọa và những phát biểu luôn có thông tin. Ông biết cân bằng giữa những thực tế khó khăn của VN và những tiềm năng mà VN đang có. Đó là một cách hết sức thông minh.

Ngay cả những vấn đề rất nhạy cảm như nhân quyền khi được đặt ra ông cũng trả lời rất thẳng thắn, cởi mở. Ngay cả khi có một người quá khích ở sự kiện do Asia Society tổ chức thì Chủ tịch Nguyễn Minh Triết vẫn giữ được sự bình tĩnh và đã có cách xử lý rất tốt.

Theo TTO