Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: Đền ơn đáp nghĩa người có công với nước là cách tốt nhất giáo dục lòng yêu nước cho các tầng lớp nhân dân, nhất là đối với thế hệ trẻ.
Trên cương vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, Bác Hồ đã chú trọng xây dựng và chỉ đạo thực hiện nhiều chính sách về thương binh, liệt sĩ, những người có công trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập, chủ quyền của Tổ quốc.
Trước lúc đi xa trong bản Di chúc của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh dành tình cảm đặc biệt cho thương binh, gia đình liệt sĩ và những người có công với cách mạng. Bác căn dặn: Đối với những người đã dũng cảm hy sinh một phần xương máu của mình (cán bộ, binh sĩ, dân quân, du kích, thanh niên xung phong...), Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp với mỗi người để họ có thể dần dần “tự lực cánh sinh”.
Đối với các liệt sĩ, mỗi địa phương (thành phố, làng xã) cần xây dựng vườn hoa và bia kỷ niệm ghi sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta.
Đối với cha mẹ, vợ con (của thương binh và liệt sĩ) mà thiếu sức lao động và túng thiếu, thì chính quyền (nếu ở nông thôn thì chính quyền xã cùng hợp tác xã nông nghiệp) phải giúp đỡ họ có công việc làm ăn thích hợp, quyết không để họ bị đói rét.
Những lời căn dặn cuối cùng của Bác đối với thương binh, liệt sĩ và gia đình họ thấm đượm sâu sắc truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam. Trên cương vị người đứng đầu Đảng, Nhà nước, trực tiếp lãnh đạo các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh dành sự quan tâm đặc biệt đến thương binh và gia đình liệt sĩ. Từ sau Cách mạng Tháng Tám đến trước lúc đi xa, hầu như năm nào Bác cũng gửi thư, tặng quà tới thương binh và gia đình liệt sĩ. Trong giáo dục lòng yêu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường căn dặn cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ “ăn quả phải nhớ người trồng cây”, phải chăm lo đền ơn thương binh, liệt sĩ, họ là những người vì Tổ quốc và vì hạnh phúc của nhân dân mà đã anh dũng hy sinh, cống hiến máu xương. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: Máu đào của các liệt sĩ ấy đã làm cho lá cờ cách mạng thêm đỏ chói. Sự hy sinh của các liệt sĩ đã chuẩn bị cho đất nước nở hoa độc lập, kết quả tự do.
67 năm qua, kể từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị chọn “Ngày thương binh” và 39 năm cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thắng lợi, Đảng, Nhà nước, nhân dân ta đã ra sức thực hiện Di chúc của Bác đối với thương binh, liệt sĩ và các gia đình chính sách. Trong sự nghiệp đổi với, Đảng và Nhà nước cũng có nhiều chính sách mới đối với thương binh, liệt sĩ và những người có công với cách mạng. Trong những chính sách về người có công của Đảng và Nhà nước thì Pháp lệnh về người có công được thực hiện đã phát huy cao độ truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, giáo dục sâu sắc lòng yêu nước, huy động các tầng lớp trong xã hội tham gia nhiều phong trào đền ơn đáp nghĩa người có công. Quỹ Đền ơn đáp nghĩa ra đời khi Nhà nước ban hành Pháp lệnh người có công năm 1994 đến nay số tiền do nhân dân đóng góp lên tới hàng nghìn tỉ đồng. Cùng với những chính sách của Nhà nước, Quỹ Đền ơn đáp nghĩa góp phần cải thiện đáng kể cuộc sống người có công. Các bà mẹ Việt Nam anh hùng còn sống được nhận phụng dưỡng suốt đời. Hàng vạn ngôi nhà tình nghĩa được xây mới. Nhiều phong trào có ý nghĩa thiêng liêng, thể hiện tình cảm biết ơn vô hạn của đồng bào, chiến sĩ với thương binh như tặng sổ tiết kiệm, vườn cây “đền ơn đáp nghĩa”, trở lại chiến trường xưa để tìm mộ liệt sĩ, chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ, xây đài tưởng niệm tổ chức các buổi lễ cầu siêu cho hương hồn các anh hùng liệt sĩ ở Quảng Trị, Côn Đảo, Phú Quốc, đường Trường Sơn, Bến Được, Củ Chi, ngã ba Đồng Lộc... đã thu hút sự quan tâm của đồng bào, lực lượng vũ trang và góp phần giáo dục lòng yêu nước và tự hào dân tộc cho toàn dân. Vào dịp kỷ niệm Ngày Thương binh liệt sĩ, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đã có những việc làm tri ân người có công với những hình thức thiết thực, phù hợp hoàn cảnh các đối tượng nhằm nâng cao mức sống người có công cả vật chất và tinh thần, tình cảm.
Để thiết thực chăm lo cho những gia đình này, chúng ta cần có những việc làm hưởng ứng chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước là phấn đấu đưa mức sống của người có công cao hơn mức sống trung bình của xã hội, thiết thực và chủ động hưởng ứng Chương trình hành động của Bộ LĐ-TB-XH về chăm sóc người có công, huy động các tầng lớp nhân dân, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc các cấp và các đoàn thể nhân dân, các doanh nghiệp, doanh nhân, các tổ chức kinh tế, xã hội... ủng hộ, giúp đỡ để cải thiện một bước căn bản đời sống người có công, sớm phấn đấu để không còn hộ gia đình chính sách thuộc diện nghèo, hơn 90% số hộ gia đình có công có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình. Trong những năm tới, các cấp, các địa phương cần thực hiện chủ trương rà soát lại các chính sách, chế độ đối với người có công để bổ sung, hoàn thiện các chính sách, đồng thời khắc phục những sai sót trong thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước.
PHẠM VĂN KHÁNH
