Tại kỳ họp Quốc hội, trong phiên thảo luận ở hội trường về Dự thảo Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi) mới đây, Phó đoàn ĐBQH Phú Yên Đặng Thị Kim Chi tham gia phát biểu ý kiến. Báo Phú Yên trích đăng ý kiến này.
Thứ nhất, tôi thống nhất cao với giải trình, tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc cho phép mang thai hộ vì mục đích nhân đạo. Đây là một giải pháp mang tính nhân văn nhằm tạo điều kiện cho các cặp vợ chồng hiếm muộn được có con. Luật hóa điều này sẽ tạo khung pháp lý cho những người phụ nữ có điều kiện, cơ hội được làm mẹ của đứa con là giọt máu của mình. Để hoàn thiện nội dung này, tôi đề nghị điều chỉnh, bổ sung một số quy định như sau:
Về điều kiện của người được nhờ mang thai hộ. Tại Điểm a, Khoản 3 Điều 95 quy định: “Người được nhờ mang thai hộ phải là người thân thích cùng hàng với bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ”. Quy định như vậy sẽ hạn chế chính sách mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, vì đối với những cặp vợ chồng không có người thân thích cùng hàng thì họ không có cơ hội để nhờ mang thai hộ. Tôi đề nghị bổ sung nội dung: “trong trường hợp không có người thân thích cùng hàng thì có thể nhờ người khác mang thai hộ”, miễn sao họ có đủ điều kiện và không vì mục đích thương mại. Pháp luật tôn trọng thỏa thuận các bên, bởi vì đây là quan hệ dân sự. Đồng thời, cho phép các cặp vợ chồng đã có con, nhưng đứa con đó bị dị tật bẩm sinh nặng và người vợ không thể mang thai thì cũng được nhờ mang thai hộ.
Tại Điểm c, Khoản 3 Điều 95 quy định điều kiện để được mang thai hộ là: “có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về khả năng mang thai hộ”. Hiện nay, các cơ sở y tế có thể xác nhận đủ sức khỏe để lái xe, học tập, làm việc, chưa xác nhận đủ sức khỏe để mang thai. Khi người phụ nữ mang thai có nhiều biến đổi về tâm sinh lý, đặc biệt là thể chất có thể phát sinh một số bệnh và trước khi mang thai không có như nhiễm độc thai nghén hoặc làm nặng thêm một số bệnh tiềm tàng trong cơ thể phụ nữ như Pardow, đái tháo đường hoặc hen phế quản. Nếu mang thai đứa con của mình thì có bị bệnh người ta phải chấp nhận, nhưng là mang thai hộ nên sẽ nảy sinh vấn đề: Bên nhờ mang thai hộ phải chi phí quá lớn để chữa bệnh cho người mang thai hộ mà trước đó họ không lường hết, cho nên không ghi trong hợp đồng hoặc cũng không có đủ tiền để chữa trị cho người mang thai hộ và bên mang thai hộ cũng sẽ bất ngờ, bởi vì họ không lường được là nếu mang thai thì sẽ bị bệnh. Lúc đó họ sẽ đổ lỗi hoặc kiện bác sĩ. Nếu quy định như trong luật thì sẽ đặt cho bác sỹ khi khám cho người mang thai hộ một trách nhiệm rất lớn. Vì vậy, tôi đề nghị để tránh những bất cập khi thực thi luật, cần bổ sung nội dung chứng nhận “đủ sức khỏe mang thai tại thời điểm khám” để nếu sau khi mang thai xuất hiện những bệnh mới thì không phải là trách nhiệm của bác sĩ, nhằm tạo hành lang pháp lý để bảo vệ bác sĩ.
Thứ hai, Điều 59 nguyên tắc giải quyết tài sản của vợ chồng khi ly hôn là chia đôi nhưng tại Điểm b, Khoản 2 quy định: “có tính đến yếu tố công sức đóng góp của vợ chồng vào việc tạo lập và duy trì phát triển khối tài sản chung”. Theo tôi quy định như trên sẽ phát sinh vướng mắc khi xác định trường hợp nào chia đôi tài sản và trường hợp nào chia theo công sức đóng góp. Tôi đề nghị không nên chia tài sản căn cứ vào công sức đóng góp, vì tài sản chung của vợ chồng thuộc sở hữu chung, hợp nhất và Việt Nam ta thường có câu “của chồng, công vợ”. Vì vậy, về nguyên tắc không phân biệt được tài sản nào là của vợ, tài sản nào là của chồng. Do vậy, chỉ xác định nguyên tắc chia đôi. Quy định trên cũng không phù hợp với nguyên tắc của Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, do đó tôi đề nghị bỏ nội dung này.
Thứ ba, nghĩa vụ cấp dưỡng giữa vợ chồng khi ly hôn: tại Điều 115 quy định “khi ly hôn nếu bên khó khăn túng thiếu có yêu cầu cấp dưỡng mà có lý do chính đáng thì bên kia có nghĩa vụ cấp dưỡng theo khả năng của mình”. Nội dung này không rõ ràng: Khi ly hôn là khi nào? lúc tiến hành ly hôn hay sau khi đã ly hôn? Nếu lúc tiến hành ly hôn thì cũng không thể xem là nghĩa vụ cấp dưỡng mà là chuyện tình cảm có thể xem xét thỏa thuận, ví dụ bên kia có khó khăn về kinh tế và có lý do chính đáng thì luật sẽ quy định chia cho họ phần tài sản nhiều hơn lẽ ra họ được hưởng (Tại điểm a, Khoản 2, Điều 59 nguyên tắc giải quyết tài sản của vợ chồng khi ly hôn cũng đã tính đến yếu tố xem xét hoàn cảnh gia đình của vợ, chồng nên tòa án sẽ căn cứ vào yếu tố này để phân chia tài sản). Còn nếu nói cấp dưỡng sau khi ly hôn thì càng bất cập, vì khi ly hôn mỗi người có thể có gia đình mới và tài sản đó là của chung của vợ chồng mới thì không thể dùng tài sản đó để cấp dưỡng cho bên vợ hoặc chồng đã ly hôn. Vì vậy quy định trên không hợp lý, đề nghị xem lại.
Thứ 4, về độ tuổi kết hôn, tôi đề nghị nam vẫn là từ 20 tuổi nhưng nữ phải “từ đủ 18 tuổi” để không vênh với Luật Dân sự và Luật Tố tụng dân sự cũng như các luật khác.
Thứ năm, tôi đề nghị ban soạn thảo xem lại nội dung quy định tại điểm a, Khoản 2, Điều 10 người có quyền yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật là “vợ, chồng của người đang có chồng, có vợ mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác”. Theo tôi hiểu câu này có nghĩa là vợ của người đang có vợ mà đi chung sống, kết hôn với người khác thì người vợ đó có quyền yêu cầu hủy việc kết hôn này, nếu ghi là “vợ của người đang có chồng” (tức là vợ của vợ). Câu này không có nghĩa, cho nên tôi đề nghị phải viết lại là “vợ, chồng của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác” thì sẽ đúng hơn.
