Ngày 10/3, Đảng và Nhà nước Cuba thông báo tin buồn: nữ anh hùng Môn-ca-đa Min-ba Éc-nan-đét Rô-đri-ghết Đen Rây (chúng ta thường gọi là chị Mác-ta), Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, đại biểu Quốc hội, nguyên Chủ tịch Ủy ban Cuba đoàn kết với miền Nam Việt Nam, nguyên đại sứ Cuba tại Việt Nam, nguyên Chủ tịch nhóm nghị sĩ hữu nghị Cuba - Việt Nam, người bạn chiến đấu của lãnh tụ Phi-del Ca-xtơ-rô, người bạn thân thiết của Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân Việt Nam, đã ra đi vào cõi vĩnh bằng, thọ 93 tuổi.
Nữ anh hùng Mác-ta sinh ngày 28/7/1921 tại miền trung Cuba. Ngay từ thời trẻ, bà đã tham gia tích cực vào các phong trào bí mật chống lại chế độ độc tài Batista và là người phụ nữ tham gia vào trận tấn công trại lính Môn-ca-đa do Phi-đen Ca-xtơ-rô lãnh đạo ngày 26/7/1953.
Sau khi cách mạng Cuba thành công năm 1959, bà đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng và được chính lãnh tụ Phi-del cử làm Chủ tịch đầu tiên của Ủy ban đoàn kết với miền Nam Việt Nam (năm 1963), tiền thân của Hội Hữu nghị Cuba - Việt Nam ngày nay.
Ngoài ra, bà còn được cử làm Tổng thư ký tổ chức đoàn kết các dân tộc Á - Phi - Mỹ la-tinh, ủy viên đoàn Chủ tịch Hội đồng Hòa bình thế giới.
Vừa là nhà chính trị, nhà ngoại giao, bà Mác-ta còn là một nhà báo xuất sắc. Năm 1965, bà vào vùng giải phóng miền Nam Việt Nam với vai trò phóng viên chiến trường, không ngại gian khổ hiểm nguy, tận mắt chứng kiến những đau thương, mất mát mà đế quốc Mỹ và tay sai gây ra cho nhân dân miền Nam Việt Nam. Những bài báo nóng hổi của bà, viết dưới lòng địa đạo Tây Ninh về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở Việt Nam đã được nhân dân Cuba và nhiều nước trên thế giới nồng nhiệt đón nhận.
Sau năm 1965, bà đã nhiều lần quay lại Việt Nam, đặc biệt năm 1969, bà tận mắt nhìn thấy cảnh tàn phá nặng nề mà Mỹ gây ra ở Hà Nội. Những lần đến Hà Nội, bà rất muốn được gặp “Đồng chí Hồ Chí Minh” - cách gọi trân trọng và thân thiết của Mác-ta và tháng 7/1969, ước nguyện đó đã được thực hiện.
Trong hồi ký của mình, bà kể lại: Một buổi sáng, tôi và nhà báo Hoàng Tùng bước vào Phủ Chủ tịch thì gặp một cụ già, mặc bộ quần áo màu trắng, tươi cười đi tới và chào tôi bằng tiếng Tây Ban Nha: “Chào buổi sáng, đồng chí Mác-ta”. Tôi đã nghe nói nhiều về đồng chí Hồ Chí Minh, nhưng không nghĩ Người lại giản dị, chân tình đến thế. Khi đang trả lời phỏng vấn của tôi, bất chợt Người hỏi tôi về cảm nhận ở Việt Nam từ 1965, về thời gian tôi ở Tây Ninh, rất chi tiết về những gì tôi đã trải qua, đồng thời Người hỏi thăm sức khỏe Phi-del... Cũng trong lần gặp đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng tôi bức ảnh chân dung của Người, với dòng chữ “Thân tặng Mác-ta”, mà suốt mấy chục năm qua tôi coi đó là bảo vật của gia đình.
Sinh thời, bà Mác-ta luôn coi mình là người con của 2 dân tộc Cuba và Việt Nam. Vì những công lao và tình nghĩa sâu đậm giữ gìn và phát triển tình hữu nghị, đoàn kết đặc biệt giữa hai dân tộc, 2 Đảng, 2 nhà nước Việt Nam - Cuba, Nhà nước ta đã trân trọng tặng bà Huân chương Hồ Chí Minh.
Cùng với cả nước, Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba Phú Yên và nhân dân tỉnh Phú Yên, với lòng tiếc thương vô hạn, xin vĩnh biệt người nữ anh hùng cách mạng Cuba, người bạn lớn của tình hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba.
NGUYỄN BẰNG TÍN
Phó chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba Phú Yên
