Vừa tròn một năm thế giới chống chọi với đại dịch chưa từng có trong lịch sử nhân loại: COVID-19. Đại dịch có tốc độ lây lan cực nhanh và tấn công hầu hết các quốc gia, vùng lãnh thổ; tác động tiêu cực đến kinh tế - xã hội của toàn thế giới. Nhiều quốc gia lao đao vì đình trệ sản xuất, hệ thống y tế bị quá tải, phúc lợi xã hội không đáp ứng kịp với tác động của COVID-19.

COVID-19 là tên gọi của dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 gây ra. Vì tác nhân gây bệnh là virus Corona gây viêm đường hô hấp cấp (SARS) gần giống với dịch SARS năm 2003 nên Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt tên là COVID-19 (dịch bắt đầu năm 2019). Bệnh lây qua đường hô hấp do tiếp xúc với người bệnh khi họ ho, hắt hơi, xỉ mũi; các giọt bắn mang theo virus xâm nhập vào đường hô hấp của người tiếp xúc gây bệnh viêm hô hấp cấp.

Một số nghiên cứu cho thấy SARS-CoV-2 còn tồn tại trên bề mặt các vật dụng, nhất là các vật dụng nơi công cộng. Nếu không được sát khuẩn, virus có thể từ tay nhiễm virus xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp.

Nguy hiểm của SARS-CoV-2 là khi tấn công vào phổi sẽ làm đông đặc phổi, phổi mất chức năng trao đổi khí. Không khí không vào máu được dẫn đến rối loạn các cơ quan trong cơ thể, rối loạn chuyển hóa trong tế bào, từ đó tạo nên các độc tố làm suy đa phủ tạng như gan, thận… Bệnh nhân tử vong trong bệnh cảnh suy hô hấp và suy đa phủ tạng; tỉ lệ tử vong khoảng 2,5-3%.

Những người có bệnh mãn tính như đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), thể trạng yếu, người cao tuổi dễ mắc bệnh và khi bị bệnh sẽ nặng hơn, nguy cơ tử vong cao hơn những người khác. Về dịch tễ học, SARS-CoV-2 phát triển mạnh ở nhiệt độ lạnh, do đó vào mùa đông, nguy cơ bùng phát dịch là rất lớn.

Hiện nay, nhiều loại vắc xin phòng bệnh đang được nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng, nhưng vẫn chưa có vắc xin nào được đưa ra thị trường để phục vụ rộng rãi theo nhu cầu của nhân dân ở các quốc gia. Trước khi có đủ vắc xin để tiêm chủng cho mọi người thì các biện pháp phòng bệnh hiệu quả được thế giới khuyến cáo là “5K”: Khẩu trang, khử khuẩn, khoảng cách, không tiếp xúc nếu không cần thiết và khai báo y tế.

Mang khẩu trang rất quan trọng trong phòng chống các bệnh lây qua đường hô hấp, đặc biệt là bệnh do SARS-CoV-2. Tùy theo từng đối tượng nguy cơ để mang khẩu trang, có thể sử dụng khẩu trang vải 3 lớp, giặt bằng xà phòng để sử dụng nhiều lần.

Nhân viên y tế làm việc trong các cơ sở y tế sử dụng khẩu trang y tế; những người phục vụ các đối tượng nguy cơ cao với SARS-CoV-2 thì sử dụng khẩu trang N95… Giám đốc WHO khẳng định: “Mỗi người dân mang khẩu trang có thể giảm đến 85% nguy cơ nhiễm bệnh. Nếu 95% người dân đều mang khẩu trang thì không cần giãn cách xã hội”.

Khử khuẩn: Thường xuyên rửa tay bằng dung dịch sát khuẩn hoặc nước xà phòng có ý nghĩa rất lớn trong phòng chống COVID-19 và nhiều bệnh khác.

Khoảng cách: Giữ khoảng cách giữa người với người, tốt nhất là trên 2m, tối thiểu là trên 1m. Một số nghiên cứu cho thấy nếu giữ khoảng cách trên 2m sẽ giảm 18% nguy cơ lây nhiễm, nếu giữ khoảng cách trên 1m đến dưới 2m thì giảm được 13% nguy cơ lây nhiễm.

Không tiếp xúc nếu không cần thiết: Ở những nơi đông người khó giữ được khoảng cách tối thiểu, và có nguy cơ người mắc bệnh không triệu chứng có thể lây cho người khác mà không biết, từ đó dễ bùng phát dịch bệnh khó kiểm soát.

Khai báo y tế: Là biện pháp rất quan trọng trong việc giám sát các trường hợp mắc bệnh, trường hợp nguy cơ để có biện pháp dự phòng cho cá nhân cũng như truy vết bệnh nhân để giám sát các trường hợp F1, F2. Nếu mỗi người dân, mỗi gia đình, mỗi cộng đồng dân cư đều thực hiện tốt các biện pháp trên, đặc biệt là mang khẩu trang, giữ khoảng cách - những biện pháp dễ thực hiện - thì có thể ngăn chặn và đẩy lùi COVID-19.

BS NGUYỄN VINH QUANG