Khó có nơi nào, vùng đất nào ở xứ sở “hoa vàng cỏ xanh” mang trên mình chiều sâu, trầm tích văn hóa, một vùng đất có bề dày lịch sử như vùng đất Tuy An. Về Tuy An như về với “miền cổ tích” với những di sản thiên nhiên, di sản văn hóa gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của vùng đất này. Đó cũng chính là tài nguyên vô cùng quý giá đã, đang và sẽ được bảo tồn, phát huy, mang lại giá trị đặc biệt quan trọng đối với phát triển du lịch.

Trong số các di tích, danh thắng cấp quốc gia và cấp quốc gia đặc biệt của tỉnh Phú Yên được xếp hạng, Tuy An chiếm phần lớn, với 8 danh thắng di tích: Gành Đá Đĩa, Địa đạo Gò Thì Thùng, Nơi xảy ra cuộc thảm sát Ngân Sơn - Chí Thạnh, Mộ và đền thờ Lê Thành Phương, Chùa Đá Trắng, Thành An Thổ, Đầm Ô Loan, Quần thể Hòn Yến. Trong đó, Gành Đá Đĩa được xếp hạng danh thắng quốc gia đặc biệt; là điểm đến được Tổ chức kỷ lục Việt Nam xếp vào Top 20 điểm đến được du khách yêu thích khi đến Việt Nam!

Di sản văn hóa đặc trưng

Lạc vào “miền cổ tích” ở vùng đất Tuy An không thể không nhắc đến di sản văn hóa đá.

Di tích danh thắng quốc gia đặc biệt gành Đá Đĩa với những chồng đá hình lục giác đều tăm tắp xếp chạy dài thành bãi, thành gành và những mạch đá dựng đứng, chạy xiên hình thành một khối khổng lồ bên biển biếc. Như cảm nhận của nhạc sĩ, nghệ sĩ ưu tú Ngọc Quang, đó là một bức tranh thiên nhiên tuyệt tác không kém sự nổi tiếng như vịnh Hạ Long hay Phong Nha huyền hoặc: “…Đâu chỉ có Hạ Long tráng lệ. Đâu chỉ mình huyền hoặc Phong Nha. Đá Đĩa quê tôi khiêm nhường bên biển vắng, vẫn mê hồn bởi nét kiêu sa…”. Thế rồi bức tranh ấy hiện ra đầy bất ngờ, choáng ngợp: “Đá đá đá. Đá chất thành chồng, đá xếp thành hàng, đá bày ngổn ngang. Như bức tranh tạo hóa ân ban, trên quê hương rực rỡ hoa vàng…”.

Quần thể Hòn Yến - một danh thắng quốc gia khác ở cách đó vài hải lý cũng có cấu tạo địa chất đá núi tương tự với những mạch đá bazan đen mun, dựng đứng thành cột, vuông thành, sắc cạnh... Hòn Yến vươn lên trời cao, một nét thanh độc đáo của đá, nước và sự hài hòa của tạo hóa...

Ngược từ phía biển lên các xã miền núi An Lĩnh, An Xuân, những người đam mê khám phá, trải nghiệm sẽ có dịp chiêm ngưỡng những vách đá dựng đứng gắn với không gian thác, hồ, tạo nên bức tranh thiên nhiên rất đẹp giữa núi rừng. Đó là những vực Trà Cơi, Hố Tròn (xã An Xuân), vực Song, vực Hòm (xã An Lĩnh). Từ trên cao nước đổ xuống vách đá dựng đứng, bên dưới là hồ nước trong xanh soi bóng, như một bức tranh thủy mặc.

Đá hiện diện rất nhiều trong đời sống thường ngày đối với người dân vùng đất Tuy An. Nhiều vùng quê như An Thọ, An Lĩnh, An Ninh Đông, An Hiệp, An Thạch… vẫn còn nhiều con đường đá, giếng đá, hàng rào đá, mộ đá, nhà kho bằng đá… Xa xưa hơn, đá gắn bó với đời sống cư dân cổ xưa ở vùng đất này, nó trở thành nhạc cụ trong đời sống văn hóa tinh thần. Cặp kèn đá, bộ khí cụ độc nhất vô nhị và bộ đàn đá có thanh âm chuẩn nhất được xem là bảo vật có niên đại trên 2.500 năm, được phát hiện trên vùng đất Tuy An là minh chứng sinh động.

Tuy An còn là một vùng đất có bề dày lịch sử và chiều sâu văn hóa. Nhiều di tích, địa danh đã gắn liền với tên tuổi của các danh nhân lịch sử, tôn giáo tín ngưỡng như: Thành An Thổ, Mộ và Đền thờ Lê Thành Phương; chùa Đá Trắng, nhà thờ Mằng Lăng, chùa Cổ Lâm - Hội Tôn, 500 ngôi mộ cổ trên núi A Man...

Ẩm thực Tuy An với những món ăn nổi tiếng được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận như: sò huyết Ô Loan vào Top 10 đặc sản hải sản nổi tiếng của Việt Nam, hàu đầm Ô Loan vào Top 20 món ăn ngon và mới lạ của Việt Nam. Những lễ hội, làng nghề truyền thống ở Tuy An đã được hình thành từ lâu, chứa đựng nét văn hóa đặc trưng của vùng đất.

Theo ông Đoàn Ngọc Tùng, Phó Chủ nhiệm CLB Lữ hành UNESCO Hà Nội, Tuy An thật sự là vùng đất mang trên mình chiều sâu văn hóa đặc biệt ở Phú Yên. Du lịch trải nghiệm văn hóa đang là xu hướng, vậy nên nơi đây sẽ là nét riêng độc đáo thu hút du khách nếu được đầu tư một cách tương xứng, bài bản.

Đàn đá - Kèn đá Tuy An, di sản văn hóa độc đáo. Ảnh:TRẦN QUỚI

Phát triển du lịch gắn với di sản văn hóa

Theo Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Phú Yên: “Tuy An nằm trong không gian du lịch biển đảo TX Sông Cầu và phụ cận”. Với vị trí thuận lợi, khách du lịch có thể tiếp cận không gian này bằng đường bộ, đường sắt, đường biển hoặc đường hàng không qua các sân bay Tuy Hòa hoặc Phù Cát (Bình Định). Đây là không gian chủ đạo của hoạt động du lịch nghỉ dưỡng biển, đảo với nhiều vũng, vịnh, đầm và bãi cát đẹp, có giá trị khai thác du lịch cao.

Với mục tiêu xây dựng huyện đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2023 và trở thành thị xã vào năm 2025, Tuy An đang tập trung các nguồn lực để phát triển hạ tầng cơ sở, kinh tế biển, dịch vụ du lịch…

Để từng bước đưa du lịch địa phương phát triển, Huyện ủy, UBND huyện tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo trong việc xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển du lịch. Tiếp tục huy động nhiều nguồn lực đầu tư hạ tầng, nhất là giao thông đến các điểm du lịch; có cơ chế chính sách huy động nguồn vốn; tổ chức khảo sát, định hướng quy hoạch một số điểm du lịch, dịch vụ đặc trưng của huyện. Xây dựng danh mục các dự án ưu tiên thu hút đầu tư du lịch, dịch vụ; đẩy mạnh hoạt động quảng bá, xúc tiến đầu tư, kêu gọi các nhà đầu tư có tiềm năng đầu tư du lịch, phát triển dịch vụ, hình thành các điểm du lịch, từng bước đa dạng sản phẩm du lịch và hình thành sản phẩm đặc trưng. Tiếp tục quán triệt, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhân dân trong huyện về vị trí, tầm quan trọng của phát triển du lịch. Tích cực vận động “mỗi người dân là một hướng dẫn viên du lịch”; quan tâm bảo vệ môi trường du lịch, tăng cường trồng cây xanh, trồng hoa tạo cảnh quan môi trường; tuyên truyền thực hiện Bộ quy tắc ứng xử trong hoạt động du lịch của tỉnh đã ban hành…

TRẦN QUỚI