Lâu nay, việc áp dụng các biện pháp tư pháp tịch thu, sung quỹ nhà nước công cụ, phương tiện mà bị cáo dùng vào việc phạm tội có những cách hiểu và vận dụng khác nhau, dẫn đến trong vụ án này thì tịch thu, vụ khác thì trả lại.
NHIỀU CÁCH ÁP DỤNG
Chiều ngày 15/8/2007, Phạm Tiến Dũng điều khiển mô tô 78H1- 6388 chở hai người bạn là Võ Trọng Hiếu và Nguyễn Đình Lợi đem theo rựa, tuýp sắt đánh Trần Quốc Tuấn, làm Tuấn bị thương tích 65,7%. Xét xử sơ thẩm ngày 27/8/2010, TAND TP Tuy Hòa đã tuyên phạt Dũng 6 năm tù, Hiếu 7 năm tù, Lợi 4 năm tù về tội cố ý gây thương tích. Đồng thời, trong phần xử lý vật chứng, tòa xét thấy mô tô 78H1- 6388 đứng tên Phạm Tiến Dũng là phương tiện mà các bị cáo dùng để đi tìm anh Tuấn gây thương tích, nhưng không phải là phương tiện, công cụ trực tiếp để thực hiện hành vi phạm tội. Mặt khác, các bị cáo còn có trách nhiệm bồi thường về dân sự. Từ đó, Tòa căn cứ điều 76 Bộ Luật tố tụng hình sự tiếp tục tạm giữ mô tô của bị cáo Dũng để bảo đảm thi hành án.
Khác với vụ án nói trên, nhiều trường hợp tòa án lại xác định đó là công cụ, phương tiện phạm tội. Như trong vụ Nguyễn Trọng Thiêng ở huyện Phú Hòa điều khiển mô tô chở đồng bọn đánh người khác gây thương tích, khi xét xử TAND huyện Phú Hòa đã tuyên tịch thu sung quỹ nhà nước mô tô của bị cáo Thiêng. Hoặc trường hợp của bị cáo Lê Công Toàn điều khiển mô tô từ TP Tuy Hòa lên huyện Sông Hinh để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, TAND huyện Sông Hinh xác định mô tô này là phương tiện phạm tội nên đã tuyên tịch thu sung quỹ nhà nước. Vụ Nguyễn Đình Hoàng điều khiển mô tô chở Đặng Văn Trình cướp giật tài sản, HĐXX TAND huyện Sơn Hòa nhận định: mô tô mà bị cáo Hoàng dùng để chở Trình thực hiện hành vi phạm tội đáng lẽ phải tịch thu sung quỹ nhà nước nhưng xét xe này do cha bị cáo mua để sử dụng trong gia đình và có đơn xin nhận lại xe. Từ đó, tòa tuyên trả lại xe cho cha bị cáo. Trong vụ án khác, bị cáo Phan Chính điều khiển mô tô đem theo cưa, kéo, bao tải… đến gần nơi trộm cắp rồi đem giấu xe vào đám mía, sau đấy đi bộ đến các trụ điện gần đó cắt dây cáp điện thoại. Xét xử sơ thẩm, TAND huyện Đồng Xuân xác định mô tô này là phương tiện dùng để đi đến nơi trộm cắp, lẽ ra phải tịch thu sung quỹ nhà nước nhưng xét tài sản trộm cắp có giá trị thấp, chiếc xe là phương tiện sinh hoạt của gia đình bị cáo… nên tuyên trả lại xe cho bị cáo.
LUẬT CHƯA RÕ?
Theo điểm a khoản 1 điều 41 Bộ Luật hình sự quy định: “Việc tịch thu, sung quỹ nhà nước được áp dụng đối với công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội…”. Tuy nhiên, việc xác định thế nào là công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội thì lại chưa có hướng dẫn. Vì vậy, có người cho rằng chỉ coi là công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội khi người phạm tội trực tiếp sử dụng công cụ, phương tiện đó để thực hiện hành vi phạm tội, như dao để đâm, súng để bắn…
Ý kiến khác thì cho rằng, bất cứ công cụ, phương tiện nào mà người phạm tội sử dụng trong suốt quá trình thực hiện hành vi phạm tội đều phải coi là công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội, như mô tô mà người phạm tội điều khiển để đi cướp giật, đi trộm cắp…
Lại có ý kiến nói rằng, công cụ, phương tiện đó phải chuyên sử dụng vào việc phạm tội mới bị tịch thu, như mô tô chuyên chở hàng lậu, hàng cấm…, còn chiếc xe đó hàng ngày người phạm tội dùng làm phương tiện đi làm, hôm đó chở heroin thì không thể coi xe đó công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội.
Chính vì có nhiều quan điểm như vậy nên trên thực tế xét xử, nhiều tòa án đã có những cách áp dụng điểm a khoản 1 điều 41 Bộ Luật hình sự khác nhau như nói ở trên.
Thiết nghĩ, việc xác định công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội là rất quan trọng, không chỉ để xem xét tịch thu hay không tịch thu, sung quỹ nhà nước mà còn là những chứng cứ quan trọng trong vụ án để xác định hành vi phạm tội, tính chất, mức độ phạm tội, là một trong những cơ sở để định khung hình phạt, quyết định mức án… Bởi vậy, rất cần có hướng dẫn cụ thể của các cơ quan có thẩm quyền về vấn đề này.
TRẦN BẢO
