Thủ tục rút gọn trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) là “thủ tục đặc biệt”, thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng về cải cách tư pháp; đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn giải quyết vụ án hình sự một cách nhanh chóng, đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, góp phần phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị của địa phương.

TAND huyện Sơn Hòa xét xử một vụ chống người thi hành công vụ theo thủ tục rút gọn. Ảnh: HỒNG LINH

Rút gọn kể từ khi khởi tố vụ án

Theo quy định tại Điều 456 BLTTHS: Thủ tục rút gọn được áp dụng trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm khi có đủ các điều kiện người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang hoặc người đó tự thú; sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng; tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng; người phạm tội có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng.

Theo các điều 460, 461, 462 của BLTTHS: Thời hạn điều tra theo thủ tục rút gọn là 20 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án. Trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày nhận được quyết định đề nghị truy tố và hồ sơ vụ án, Viện KSND ra một trong các quyết định: truy tố bị can trước TAND bằng quyết định truy tố; không truy tố bị can và ra quyết định đình chỉ vụ án; trả hồ sơ để điều tra bổ sung; tạm đình chỉ vụ án; đình chỉ vụ án.

Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày thụ lý vụ án, thẩm phán được phân công xét xử ra một trong các quyết định: Đưa vụ án ra xét xử; trả hồ sơ để điều tra bổ sung; tạm đình chỉ vụ án; đình chỉ vụ án. Trường hợp quyết định đưa vụ án ra xét xử thì trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày ra quyết định, TAND phải mở phiên tòa xét xử vụ án.

Như vậy, thời hạn để giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn kể từ khi khởi tố vụ án đến khi mở phiên tòa xét xử được quy định tối đa 42 ngày (thời hạn điều tra 20 ngày, truy tố 5 ngày, xét xử 17 ngày) và không được gia hạn (trong khi đó theo thủ tục thông thường thì thời hạn này tối thiểu đã là 3 tháng 20 ngày).

Trong những năm qua, việc áp dụng thủ tục rút gọn theo quy định của BLTTHS trên phạm vi toàn quốc nói chung, ở Phú Yên nói riêng là không nhiều. Tuy nhiên, trong năm 2021, diễn biến dịch COVID-19 rất phức tạp, Phú Yên phải thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 15/CT-TTg, Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ trong thời gian dài, trên địa bàn tỉnh đã nảy sinh một số loại tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch COVID-19 như chống người thi hành công vụ tại các chốt kiểm dịch; làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người… Trước tình hình đó, các cơ quan chức năng của tỉnh đã đề ra nhiều chủ trương, biện pháp và chỉ đạo toàn hệ thống chính trị triển khai quyết liệt công tác phòng, chống dịch COVID-19.

Là cơ quan có chức năng, nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, VKSND tỉnh xác định công tác phòng, chống dịch COVID-19 là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu để đảm bảo thực hiện mục tiêu kép “vừa phòng chống dịch hiệu quả, vừa thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của ngành”. Toàn ngành Kiểm sát Phú Yên đã nỗ lực phấn đấu, thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, tập trung xây dựng ngành, triển khai áp dụng đồng bộ, linh hoạt các giải pháp trong công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành thích nghi với môi trường phòng chống dịch COVID-19.

Bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật

Ngày 14/7/2021, VKSND tỉnh Phú Yên ban hành công văn chỉ đạo các VKSND huyện, thị xã, thành phố tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng cùng cấp trong công tác phát hiện, xử lý tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch COVID-19. Đồng thời, VKSND tỉnh có văn bản đề nghị Thủ trưởng Cơ quan cảnh sát điều tra (CSĐT) Công an tỉnh, Chánh án TAND tỉnh phối hợp chỉ đạo Cơ quan CSĐT, TAND cấp huyện tăng cường phối hợp với Viện KSND cùng cấp trong việc phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch COVID-19. Nếu vụ án có đủ điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn thì xem xét quyết định áp dụng thủ tục rút gọn, đối với vụ án không đủ điều kiện thì thời hạn giải quyết không quá 1/2 thời hạn theo quy định của BLTTHS và Hướng dẫn 45 ngày 30/3/2020 của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao về xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch COVID-19.

Để tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật trên địa bàn tỉnh về việc phát hiện, xử lý các vụ, việc liên quan đến vi phạm, tội phạm trong phòng, chống dịch COVID-19, Ban Cán sự đảng Viện KSND tỉnh Phú Yên đã có văn bản đề nghị bí thư các huyện ủy, thị ủy, thành ủy phối hợp, chỉ đạo xem xét bổ sung các vụ, việc liên quan đến phòng, chống dịch COVID-19 xảy ra trên địa bàn như các loại tội phạm chống người thi hành công vụ, gây rối trật tự công cộng, làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người… vào danh mục các vụ án thuộc diện thường trực huyện ủy, thị ủy và thành ủy theo dõi, chỉ đạo các cơ quan tư pháp giải quyết nhanh, rút ngắn thời gian khi xem xét, xử lýnghiêm các vụ việc; áp dụng thủ tục rút gọn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án nếu có đủ điều kiện theo quy định pháp luật.

Sau khi xét xử sơ thẩm, một số bị cáo kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt, Ban Cán sự đảng Viện KSND tỉnh có văn bản gửi Bí thư Ban Cán sự đảng TAND tỉnh đề nghị quan tâm, chỉ đạo TAND cấp huyện nhanh chóng chuyển hồ sơ vụ án lên TAND tỉnh và Tòa Hình sự TAND tỉnh kịp thời thụ lý, xem xét áp dụng thủ tục rút gọn hoặc đưa ra xét xử nhanh theo thủ tục phúc thẩm, được TAND tỉnh thống nhất thực hiện.

Kết quả, trong thời gian qua các cơ quan bảo vệ pháp luật ở Phú Yên đã phối hợp kịp thời, chặt chẽ trong việc phát hiện, xử lý các vụ, việc liên quan đến vi phạm, tội phạm trong phòng, chống dịch COVID-19, áp dụng thủ tục rút gọn để điều tra, truy tố, xét xử 8 vụ án. Nhiều vụ việc đã được giải quyết nhanh, với thời gian ngắn nhất trong lịch sử tố tụng tư pháp Phú Yên, nhưng vẫn bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, như vụ Phan Văn Thống chống người thi hành công vụ ở huyện Tây Hòa từ khi xảy ra vụ việc đến ngày mở phiên tòa xét xử chỉ trong 5 ngày; vụ Phạm Văn Hiếu chống người thi hành công vụ ở huyện Phú Hòa được giải quyết trong 6 ngày; vụ Trần Minh Luận chống người thi hành công vụ ở huyện Sơn Hòa trong 10 ngày; vụ Nguyễn Tấn Thạch chống người thi hành công vụ ở TP Tuy Hòa trong 14 ngày… Qua đó góp phần răn đe, giáo dục đối với các bị cáo và phòng ngừa chung trong xã hội.

Với tinh thần “chống dịch như chống giặc”, “kỷ luật là sức mạnh, kỷ luật là nhân văn”, ngành Kiểm sát Phú Yên đã chung tay cùng với cả hệ thống chính trị “trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt” đẩy lùi dịch bệnh.

Hiện tại, dịch COVID-19 tuy đã bị khống chế nhưng vẫn còn nhiều tiềm ẩn, nguy cơ. Do đó, trong thời gian tới các cơ quan bảo vệ pháp luật ở cả hai cấp tỉnh và huyện cần tiếp tục quán triệt, tổ chức thực hiện nghiêm các ýkiến chỉ đạo của Đảng; Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; quy định, hướng dẫn của Ban Chỉ đạo quốc gia, của Bộ Y tế; Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Ban chỉ đạo Phòng, chống dịch COVID-19 tỉnh..., chủ động, tăng cường thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch COVID-19 trong tình hình mới. Đặc biệt, thực hiện nghiêm ýkiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy tại Công văn 1608-CV/VPTU ngày 10/8/2021 về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp trong công tác phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các trường hợp vi phạm quy định về phòng, chống dịch COVID-19 trên địa bàn tỉnh, xem xét áp dụng thủ tục rút gọn nếu đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.

HỒ NGỌC THẢO

(Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh)