TAND tỉnh vừa xét xử phúc thẩm và hủy bản án sơ thẩm dân sự về vụ đòi lại tài sản giữa nguyên đơn là bà Võ Thị Tầm và bị đơn là vợ chồng ông Bùi Ngọc Ry, bà Đoàn Thị Viên (trú xã Hòa An, huyện Phú Hòa) do bị đơn phản tố. Đồng thời giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Phú Hòa giải quyết lại theo đúng quy định pháp luật.
Tranh chấp quyền sử dụng đất
Bà Võ Thị Tầm cho biết: Năm 1996, chồng bà là ông Phạm Lăng (đã chết) cho vợ chồng ông Bùi Ngọc Ry, bà Đoàn Thị Viên thuê một thửa đất nông nghiệp gần 200m2 tọa lạc tại thôn Phú Ân (xã Hòa An). Đây là diện tích đất Nhà nước giao theo Nghị định 64/CP, thời gian cho thuê đất là 20 năm. Nay đã hết thời gian thuê nhưng vợ chồng ông Ry không trả lại đất nên bà yêu cầu vợ chồng ông Ry phá bỏ toàn bộ cây trồng trên đất, giao trả lại hiện trạng đất như ban đầu.
Còn theo vợ chồng ông Bùi Ngọc Ry, năm 1996, vợ chồng ông có thuê của ông Phạm Lăng gần 200m2 đất để canh tác với giá 1,8 chỉ vàng y. Ngày 1/4/1996, hai bên thể hiện bằng giấy viết tay nội dung ghi “Giấy cho thuê ruộng phần trăm”, thời hạn thuê ghi trong hợp đồng là đến khi nhà nước thu hồi đất. Đến nay, Nhà nước chưa thu hồi nhưng bà Tầm yêu cầu trả lại đất nên vợ chồng ông không đồng ý.
Do hai bên không tìm được tiếng nói chung trong cách giải quyết về tranh chấp quyền sử dụng đất nên họ khởi kiện ra tòa. Ngày 27/7/2016, TAND huyện Phú Hòa tiến hành xử sơ thẩm.
Tại phiên xử sơ thẩm, TAND huyện Phú Hòa chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Tầm, buộc vợ chồng ông Ry, bà Viên giao quyền sử dụng diện tích gần 200m2 tọa lạc tại thôn Phú Ân cho bà Tầm. Đồng thời, vợ chồng ông Ry, bà Viên phải tháo dỡ toàn bộ các cây trồng lâu năm trên đất gồm: 2 cây sanh cao 1m, đường kính gốc 3cm; 3 cây sanh cao trên 3,5m đường kính gốc 3,5m; 4 cây dừa loại C, trên 5 năm tuổi… để trả lại hiện trạng sử dụng đất cho bà Tầm. Không đồng ý với phán quyết của TAND huyện Phú Hòa, ngày 1/8/2016, bị đơn kháng cáo toàn bộ án sơ thẩm lên cấp phúc thẩm là TAND tỉnh.
Bị đơn phản tố
Mới đây, TAND tỉnh mở phiên tòa phúc thẩm. Ở phiên xử phúc thẩm, hội đồng xét xử đã nhận định: Căn cứ vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của UBND TX Tuy Hòa trước đây (nay là TP Tuy Hòa) cấp cho hộ ông Phạm Lăng và bà Võ Thị Tầm thể hiện mục đích sử dụng đất là trồng lúa hai vụ, thời hạn sử dụng đến tháng 12/2015. Bên cạnh đó, cả nguyên đơn lẫn bị đơn thừa nhận là giữa họ đều có giấy cho thuê ruộng phần trăm mà ông Lăng ký với ông Ry ngày 1/4/1996 là hợp đồng cho thuê quyền sử dụng đất.
Theo hợp đồng, thời hạn cho thuê tính đến khi Nhà nước thu hồi lại đất, trong khi đó giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của hộ ông Lăng ghi rõ thời hạn sử dụng đất đến tháng 12/2015, đến nay đã quá thời hạn thỏa thuận giữa hai bên nên cấp sơ thẩm trả lại đất cho nguyên đơn là có cơ sở.
Bên cạnh đó, theo biên bản xác minh do UBND xã Hòa An cung cấp thì đất tranh chấp giữa họ là đất trồng lúa, được cân đối theo Nghị định 64/CP cho gia đình ông Lăng. Tuy nhiên, hiện nay theo chủ trương của UBND huyện Phú Hòa và UBND xã Hòa An thì khu vực này trồng lúa không hiệu quả. Vì vậy, gia đình có quyền đến UBND xã Hòa An để đăng ký chuyển đổi cơ cấu cây trồng.
Cấp phúc thẩm cũng nhận định, theo Bộ luật Dân sự, quyền và nghĩa vụ của bên cho thuê và bên thuê trong quá trình sử dụng đất thể hiện “kiểm tra nhắc nhở bên thuê bảo vệ, giữ gìn đất và sử dụng đất đúng mục đích” nhưng các bên không thực hiện nên hậu quả xảy ra cần xử lý theo quy định của giao dịch vô hiệu.
Song song đó, trong quá trình thụ lý, thu thập chứng cứ và phần nhận định bản án sơ thẩm của TAND huyện Phú Hòa đã xác định “Tranh chấp hợp đồng thuê quyền sử dụng đất” nhưng bản án lại ghi “Đòi lại tài sản” là không đúng nội dung tranh chấp, nên cần xác định đây là “Tranh chấp hợp đồng thuê quyền sử dụng đất”.
Song song đó, tại cấp phúc thẩm, bị đơn yêu cầu khi trả lại đất, nguyên đơn phải thanh toán lại tiền công nâng mặt bằng, giá trị của cây trồng trên đất và khoản tiền 1,8 chỉ vàng y. Đây là tình tiết mới phát sinh ở cấp phúc thẩm mà cấp phúc thẩm không thể khắc phục được nên cần hủy án sơ thẩm, giao cấp sơ thẩm giải quyết lại theo thủ tục chung. Ngoài ra, do ông Lăng chết nên khi giải quyết vụ việc cần phải thu thập giấy chứng tử và đưa đầy đủ những người hưởng thừa kế của ông Lăng vào tham gia tố tụng.
Từ đó, TAND tỉnh tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm dân sự về vụ đòi lại tài sản giữa nguyên đơn là bà Võ Thị Tầm với bị đơn là vợ chồng ông Bùi Ngọc Ry, bà Đoàn Thị Viên do bị đơn phản tố. Đồng thời giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Phú Hòa giải quyết lại theo đúng quy định pháp luật.
Qua vụ việc này, thiết nghĩ để hạn chế những sai sót trong quá trình giải quyết án dân sự có liên quan đến quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, Viện KSND huyện Phú Hòa cần thực hiện tốt công tác kiểm sát việc thụ lý, xem cấp sơ thẩm có đưa vào đầy đủ người tham gia tố tụng dân sự hay không; nhất là kiểm sát quá trình thu thập chứng cứ của cấp sơ thẩm, xem xét hợp đồng giữa ông Lăng và ông Ry có hợp pháp, đúng quy định pháp luật hay không.
Bên cạnh đó, khi trực tiếp kiểm sát xét xử, Viện KSND huyện Phú Hòa cũng cần xác định việc đánh giá chứng cứ của cấp sơ thẩm có đảm bảo tính khách quan, yêu cầu của các đương sự có được xem xét giải quyết một cách triệt để trong cùng một vụán hay không. Có như vậy mới hạn chế tối đa cấp phúc thẩm phải tuyên hủy để giải quyết lại vụ kiện làm mất nhiều thời gian, công sức ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
VĂN TÀI - HỒ LƯU
