Một vụ tranh chấp hợp đồng vay tài sản được chính quyền tổ chức hòa giải ở cơ sở và đã xác định được các bên vay mượn. Nhưng khi người cho vay gởi đơn tố cáo đến công an huyện thì người nhận nợ lại là người khác. Điều tra viên đã ghi vào biên bản đương sự nhận nợ ở cơ quan điều tra này là “bị đơn” để xác định đây là vụ án “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản công dân”. Việc làm này có đúng luật hay không?
AI LÀ NGƯỜI ĐI VAY?
Bà Trịnh Thị Cải ở thị trấn Chí Thạnh, huyện Tuy An nói rằng vào tháng 4/2006, bà được bà Tô Thị Hạ, là người cùng địa phương, nhờ giới thiệu giúp người đến để cho vay tiền. Bà Cải cho biết đã giới thiệu với bà Hạ bà Châu Thị Phụng, cũng là người ở thị trấn Chí Thạnh. Mọi chuyện giao dịch chỉ có người vay và người cho vay biết. Thế nhưng, khi bà Phụng không trả tiền thì bà Hạ lại buộc bà Cải phải trả nợ thay với số tiền phải trả còn lại là hơn 17,8 triệu đồng.
Trong khi đó, bà Hạ nói rằng bà Cải là người trực tiếp thỏa thuận bằng miệng việc vay tiền 25 triệu đồng của bà, còn bà Phụng là người trực tiếp đến nhận tiền. Những lần bà Phụng nhận tiền đều có sự trao đổi giữa bà Cải và bà Hạ (nhưng lại không có giấy nhận tiền hay người thứ ba làm chứng-NV). Khi nhận được 23 triệu đồng, bà Cải không trả nợ nữa nên mới xảy ra tranh chấp.
Do không tự thỏa thuận được, bà Hạ làm đơn khiếu nại gởi chính quyền thôn Chí Thạnh và thị trấn Chí Thạnh yêu cầu giải quyết. Trong những lần hòa giải ở thôn và thị trấn, bà Phụng thừa nhận là người vay và cũng là người trực tiếp nhận tiền của bà Hạ, còn bà Cải chỉ là người giới thiệu. Tuy nhiên, việc hòa giải không thành vì bà Hạ vẫn một mực cho rằng bà Cải là người vay tiền, phải có trách nhiệm trả cho mình nên bà Hạ gởi đơn tố cáo đến Công an huyện Tuy An. Chính vì vậy, UBND thị trấn Chí Thạnh đã chuyển hồ sơ cho Công an huyện Tuy An điều tra làm rõ: “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” hoặc “Vu khống người khác”. Bà Hạ cũng gởi đơn đến Công an huyện Tuy An tố cáo bà Cải có hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
CÔNG AN HUYỆN VÀO CUỘC
Sau khi tiếp nhận hồ sơ của UBND thị trấn Chí Thạnh và đơn tố cáo của bà Hạ, Cơ quan CSĐT Công an huyện Tuy An đã tiến hành làm việc với bà Châu Thị Phụng. Chỉ trong một buổi chiều 18/8/2006, điều tra viên Bùi Tiến Thuật đã làm việc hai lần với bà Phụng để xác định ai là người trực tiếp vay tiền của bà Hạ. Bà Phụng xác nhận là bà Cải đồng ý cho bà mượn tiền, nhưng do không có tiền mặt nên đã nhờ bà Phụng đến nhà bà Hạ nhận tiền giúp. Bà Phụng nói rằng bà không biết về thỏa thuận vay tiền giữa bà Cải và bà Hạ. Khi cán bộ điều tra hỏi bà Phụng vì sao tại các buổi hòa giải ở thôn và thị trấn Chí Thạnh bà nhận là người trực tiếp vay tiền của bà Hạ, thì bà Phụng cho biết: Bà và bà Cải là chị chồng em dâu nên khi vợ chồng bà Cải đến nhờ nhận thay là người trực tiếp vay tiền bà Hạ và hứa có chuyện gì sẽ đứng ra giải quyết nên bà đồng ý.
Cũng tại cơ quan điều tra, bà Cải đã nhận là người vay tiền, đồng thời viết cam kết sẽ trả tiền cho bà Hạ.
Tuy nhiên, điều đáng nói là trong biên bản làm việc với bà Cải, điều tra viên Bùi Tiến Thuật xác định bà Cải với tư cách là “bị đơn” trong vụ án. Theo Khoản b, Điều 35 Bộ luật Tố tụng hình sự quy định nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm điều tra viên: “Triệu tập và hỏi cung bị can; triệu tập và lấy lời khai của người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án”. Như vậy, căn cứ vào điều khoản này, bà Cải không phải là bị đơn dân sự liên quan trong vụ án hình sự mà đơn thuần là chỉ đương sự trong vụ án dân sự. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết chồng bà Hạ đang công tác tại Công an huyện Tuy An, là đồng nghiệp với điều tra viên Bùi Tiến Thuật. Vì thế, có dư luận cho rằng, ông Thuật lợi dụng việc tố giác đơn thư tội phạm để thu thập chứng cứ dân sự cho đương sự là người nhà của đồng nghiệp(?)
Chính sự không bình thường này, bà Cải đã làm đơn khiếu nại điều tra viên Bùi Tiến Thuật lên các cơ quan chức năng của tỉnh và Trưởng Công an huyện Tuy An. Ngày 13/9/2006, ông Nguyễn Trung Chính, Trưởng Công an huyện Tuy An đã ký quyết định xác minh, kết luận khiếu nại của bà Trịnh Thị Cải. Theo quyết định này, ông Trần Tư Hải, Thanh tra Công an huyện Tuy An, xác minh kết luận nội dung trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày công bố quyết định. Thế nhưng, gần một năm trôi qua, Công an huyện Tuy An vẫn chưa trả lời cho người khiếu nại là bà Cải về kết quả xác minh vụ việc. Điều này là vi phạm Luật Khiếu nại tố cáo.
CÓ HÌNH SỰ HÓA DÂN SỰ?
Khi có được trong tay giấy cam kết trả nợ của bà Cải tại Công an huyện Tuy An, bà Hạ đã làm đơn khởi kiện dân sự về tranh chấp hợp đồng vay tài sản. TAND huyện Tuy An đã thụ lý vụ kiện này và vừa đưa ra xét xử. Cơ sở để TAND huyện Tuy An xác định quan hệ vay tài sản là giấy cam kết lập ngày 21/8/2006 tại Công an huyện Tuy An. TAND huyện Tuy An đã nhận định, bà Cải đã thừa nhận giấy cam kết là do chính bà Cải viết và ký nhận nên phù hợp với lời khai của bà Cải, bà Hạ và bà Phụng tại Công an huyện Tuy An. Trong khi đó, bà Cải khẳng định việc bà viết giấy cam kết hoàn toàn không tự nguyện và bị điều tra viên Bùi Tiến Thuật ép buộc. Tuy nhiên, TAND huyện Tuy An đã bác lý do mà bà Trịnh Thị Cải đã nêu, tuyên buộc bà Cải phải trả cho bà Tô Thị Hạ số tiền đã vay hơn 17,8 triệu đồng. Như vậy, theo TAND huyện Tuy An, bà Cải là người trực tiếp vay tài sản chứ không phải là bà Phụng.
Điều đáng nói là tại sao khi xảy ra tranh chấp, bà Hạ không làm đơn khởi kiện bà Cải ra tòa án mà phải làm đơn tố cáo lên Công an huyện Tuy An, sau đó mới khởi kiện ra tòa? Đây chính là điều còn khuất tất trong vụ án dân sự này!
Một luật sư ở Đoàn luật sư tỉnh Phú Yên nhận định, trong quá trình xác minh nếu có khiếu nại, tố cáo đối với điều tra viên thì phải trả lời bằng văn bản cho người khiếu nại tố cáo. Công an huyện Tuy An chưa có văn bản trả lời cho bà Cải xung quanh nội dung khiếu nại điều tra viên Bùi Tiến Thuật đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bà Cải. Hơn nữa, vụ việc này đơn thuần chỉ là tranh chấp hợp đồng vay tài sản, nhưng khi Công an huyện Tuy An tiếp nhận đơn tố cáo đã chưa xem xét toàn diện khách quan của tội phạm. Luật quy định, đối với tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”, hành vi chiếm đoạt thực hiện bằng cách nhận được tài sản của chủ tài sản, sau đó bỏ trốn không trả lại tài sản theo hợp đồng. Ở đây, bà Cải không bỏ trốn nên không đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Như vậy, phải chăng Công an huyện Tuy An hình sự hóa quan hệ dân sự để thu thập chứng cứ hộ cho đương sự này và làm bất lợi cho đương sự khác? Đó là điều mà các cơ quan chức năng cần phải làm sáng tỏ.
NGUYỄN ĐỨC
Căn cứ vào Điều 51, Luật Khiếu nại tố cáo, thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày kể từ ngày thụ lý để giải quyết; đối với vụ việc phức tạp thì thời hạn giải quyết khiếu nại có thể kéo dài hơn, nhưng không quá 45 ngày kể từ ngày thụ lý để giải quyết. Điều 52 Luật Khiếu nại, tố cáo cũng quy định, người giải quyết khiếu nại phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản.
