Luật Cư trú có hiệu lực từ ngày 1/7/2007 quy định sổ hộ khẩu được cấp cho hộ gia đình và cá nhân đã đăng ký thường trú (ĐKTT). Sổ hộ khẩu có giá trị duy nhất là để xác nhận nơi thường trú của công dân. Sổ hộ khẩu bị hư hỏng thì được đổi, bị mất thì được cấp lại. Bộ Công an phát hành mẫu sổ hộ khẩu và hướng dẫn việc cấp, cấp lại, đổi, sử dụng, quản lý hộ khẩu thống nhất trong toàn quốc.

 

Người dân đăng ký làm hộ khẩu theo luật cư trú

 

SỔ HỘ KHẨU CẤP CHO HỘ GIA ĐÌNH

 

Tổng số văn bản có liên quan đến Luật Cư trú được các bộ, ngành và địa phương có báo cáo rà soát là 567 văn bản, trong đó phát hiện 119 văn bản hết hiệu lực. Có 68 văn bản đề nghị sửa đổi bổ sung, thay thế, bãi bỏ (chiếm tỷ lệ 15% số văn bản đang còn hiệu lực) và 14 văn bản đề nghị ban hành văn bản mới.

Thực chất là sổ hộ khẩu được cấp chung cho nhiều người trong một gia đình đã ĐKTT. Mỗi hộ gia đình cử một người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ làm chủ hộ để thực hiện và hướng dẫn các thành viên trong hộ thực hiện quy định về đăng ký, quản lý cư trú. Trường hợp không có người từ đủ 18 tuổi trở lên hoặc có người từ đủ 18 tuổi trở lên nhưng bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự thì được cử một người trong hộ làm chủ hộ. Những người ở chung một chỗ ở hợp pháp và có quan hệ gia đình là ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con và anh, chị, em ruột, cháu ruột thì có thể được cấp chung một sổ hộ khẩu.

 

Người không thuộc các trường hợp trên song nếu có đủ điều kiện ĐKTT theo Luật Cư trú và được chủ hộ đồng ý cho nhập vào sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình thì được nhập chung vào sổ hộ khẩu đó. Nhiều hộ gia đình ở chung một chỗ ở hợp pháp thì mỗi hộ gia đình được cấp một sổ hộ khẩu.

 

SỔ HỘ KHẨU CẤP CHO CÁ NHÂN

 

Thực chất cũng là sổ hộ khẩu và có giá trị như sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình, được cấp cho những người đã ĐKTT. Theo Luật Cư trú, về nguyên tắc sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân chỉ được cấp cho những người sống độc lập với hộ gia đình, người độc thân hoặc những người cô đơn không nơi nương tựa được chăm sóc, nuôi dưỡng tập trung, chức sắc tôn giáo...So với pháp luật hiện hành, Luật Cư trú có những điểm mới sau: Mở rộng trường hợp được cấp sổ (pháp luật hiện hành chỉ cấp cho các trường hợp: người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và có chỗ ở độc lập với hộ gia đình của người đó; người sống độc thân; người làm nghề lưu động trên các tàu, thuyền, phương tiện hành nghề lưu động khác). Về hình thức quản lý, Luật Cư trú đã bỏ hình thức quản lý cư trú bằng việc cấp giấy chứng nhận nhân khẩu tập thể và thay vào đó là quản lý cư trú bằng sổ hộ khẩu.

 

TÁCH SỔ HỘ KHẨU

 

Sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân cũng được cấp cho các trường hợp tách sổ hộ khẩu. Điểm mới của Luật Cư trú là không hạn chế việc tách sổ hộ khẩu, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho công dân trong đời sống lao động. Theo đó, trường hợp có cùng một chỗ ở hợp pháp được tách sổ hộ khẩu bao gồm: Người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và có nhu cầu tách sổ hộ khẩu; Trường hợp sau khi đã nhập chung vào sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình hoặc sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân, nếu được chủ hộ đồng ý cho tách bằng văn bản thì cũng được tách sổ hộ khẩu.

 

Khi tách sổ hộ khẩu, người đến làm thủ tục phải xuất trình sổ hộ khẩu; phiếu báo thay đổi hộ khẩu, nhân khẩu; ý kiến đồng ý bằng văn bản của chủ hộ cho tách sổ nếu thuộc trường hợp được nhập chung sổ hộ khẩu như nêu trên. Trong thời hạn 7 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ, cơ quan có thẩm quyền phải trả kết quả giải quyết việc tách sổ hộ khẩu; trường hợp không giải quyết phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.

 

THỜI HẠN ĐĂNG KÝ THƯỜNG TRÚ

 

Điều 6 Nghị định 107 của Chính phủ quy định chi tiết thời hạn ĐKTT: Trong thời hạn 24 tháng, kể từ ngày chuyển đến chỗ ở hợp pháp mới, người thay đổi chỗ ở hợp pháp hoặc đại diện hộ gia đình có trách nhiệm làm thủ tục ĐKTT tại chỗ ở mới.

 

Ông LÊ HỒNG SƠN, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp): “Theo quy định, những văn bản trái luật, văn bản “ăn theo” hộ khẩu được ban hành trước đây khi Luật Cư trú có hiệu lực thì phải kịp thời được sửa đổi và bãi bỏ. Cụ thể, về nguyên tắc, những quy định trước đây mà trái với Luật Cư trú thì từ 1/7 phải được bãi bỏ và không có hiệu lực nữa. Tuy nhiên, trong thực tế các cơ quan chức năng phải có “động tác” đó là kiểm tra, rà soát và tuyên bố từ 1/7 các văn bản trái luật sẽ hết hiệu lực, các quy định trái luật sẽ hết hiệu lực. Đồng thời cũng phải ban hành kịp thời những quy định, hướng dẫn mới để phù hợp với Luật Cư trú”.

Trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày có ý kiến đồng ý của người có sổ hộ khẩu, người được người có sổ hộ khẩu đồng ý cho nhập vào sổ của mình hoặc đại diện hộ gia đình có trách nhiệm làm thủ tục đăng ký thường trú. Trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày trẻ em được đăng ký khai sinh, cha, mẹ hoặc đại diện hộ gia đình, người nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ em có trách nhiệm làm thủ tục đăng ký thường trú cho trẻ em đó.

 

NGHIÊM CẤM QUY ĐỊNH “ĂN THEO” HỘ KHẨU

 

Một trong những nội dung được coi là tiến bộ có tính đột phá của Luật Cư trú lần này là nghiêm cấm những quy định “ăn theo” hộ khẩu. Đây là một trong những quy định thể hiện quyền tự do cư trú của công dân đã được Nhà nước đảm bảo. Mọi hành vi của cơ quan, tổ chức, cá nhân xâm phạm quyền tự do cư trú của công dân đều bị xử lý nghiêm minh. Theo Điều 8 của Luật Cư trú, việc lạm dụng quy định về hộ khẩu để hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân sẽ bị nghiêm cấm.

 

Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 107, quy định cụ thể hơn về các hành vi lạm dụng quy định hộ khẩu hạn chế quyền lợi hợp pháp của công dân, bị nghiêm cấm bao gồm: Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, văn bản khác liên quan đến quy định về hộ khẩu mà làm hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân; Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, văn bản khác liên quan đến quy định về hộ khẩu trái với quy định của Luật Cư trú và các văn bản hướng dẫn  Luật Cư trú; Ban hành quy định hạn chế quyền tự do cư trú của công dân trái với thẩm quyền, trình tự, thủ tục do pháp luật quy định; Đưa ra các quy định về hộ khẩu làm điều kiện để hạn chế quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trái với quy định pháp luật; Cố ý giải quyết hoặc từ chối giải quyết các yêu cầu về hộ khẩu của công dân trái quy định của Luật Cư trú, làm hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

 

HOÀI THƯƠNG (tổng hợp)